Όταν ο Κύριος προέλεγε καθαρά στους μαθητές το πάθος Του και τον σταυρικό Του θάνατο, ο Πέτρος, μη υποφέροντας να το ακούει και γνωρίζοντας ότι Αυτός έχει εξουσία, Τον παρακάλεσε λέγοντας: «Θεός φυλάξοι, Κύριε, να μη σου συμβεί αυτό!» (Ματθ. 16:22)
Ο Κύριος τότε τον επιτίμησε, διότι στο θέμα αυτό σκεφτόταν ανθρώπινα και όχι όπως θέλει ο Θεός· και αφού κάλεσε το πλήθος μαζί με τους μαθητές Του, τους είπε: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθεί. Γιατί όποιος θέλει να σώσει την ψυχή του, θα τη χάσει· όποιος όμως χάσει την ψυχή του για χάρη μου και για χάρη του Ευαγγελίου, αυτός θα τη σώσει» (Μαρκ. 8:34-35).
Ο λόγος που κάλεσε και το πλήθος μαζί με τους μαθητές Του και έπειτα διακήρυξε και παρήγγειλε αυτά τα μεγάλα και υπερφυσικά φρονήματα, τα πραγματικά όχι ανθρώπινα αλλά θεία, ήταν για να δείξει ότι δεν τα απαιτεί αυτά μόνο από τους εκλεκτούς μαθητές Του, αλλά και από κάθε άνθρωπο που πιστεύει σ’ Αυτόν.
Το να ακολουθούμε τώρα τον Χριστό σημαίνει να ζούμε σύμφωνα με το Ευαγγέλιό Του παρουσιάζοντας κάθε αρετή και ευσέβεια· το να απαρνείται τον εαυτό του αυτός που θέλει ν’ ακολουθεί και το να σηκώνει τον σταυρό του σημαίνει να μη λυπάται τον εαυτό του όταν το απαιτεί ο καιρός, αλλά να είναι έτοιμος για τον ατιμωτικό θάνατο για χάρη της αρετής και της αλήθειας των θείων δογμάτων.
Το να αρνηθεί ωστόσο κανείς τον εαυτό του και να παραδοθεί σε άκρα ατιμία και σε θάνατο, αν και είναι κάτι σπουδαίο και υπερφυσικό, δεν είναι παράλογο. Διότι οι βασιλείς της γης, όταν πηγαίνουν σε πόλεμο, δεν θα δέχονταν ποτέ να τους ακολουθούν άνθρωποι που δεν είναι έτοιμοι να πεθάνουν γι’ αυτούς.
Τι το παράδοξο λοιπόν, αν και ο βασιλεύς των ουρανών, αφού ήρθε στη γη, σύμφωνα με την υπόσχεσή Του, για να αντιπαραταχθεί στον κοινό πολέμιο του ανθρώπινου γένους, τέτοιοι ζητάει να είναι αυτοί που Τον ακολουθούν;
Οι βασιλείς της γης δεν μπορούν να επαναφέρουν στη ζωή όσους σκοτώνονται στον πόλεμο, ούτε να ανταποδώσουν κάτι σε εκείνους που δίνουν τη ζωή τους γι’ αυτούς· διότι τι να πάρει από αυτούς κάποιος που δεν ζει πια; Αλλά και για εκείνους, αν ο θάνατός τους είναι για χάρη των ευσεβών, η ελπίδα είναι στον Κύριο· έτσι ο Κύριος ανταποδίδει ζωή αιώνια σ’ εκείνους που καθώς Τον ακολουθούν, δίνουν τη ζωή τους γι’ Αυτόν.
Και οι βασιλείς της γης ζητούν από αυτούς που τους ακολουθούν να είναι έτοιμοι για θάνατο, ο Κύριος όμως έδωσε τον εαυτό Του σε θάνατο για μας, ενώ σ’ εμάς παραγγέλλει να είμαστε έτοιμοι για θάνατο όχι γι’ Αυτόν, αλλά για εμάς τους ίδιους. Και ότι είναι για εμάς τους ίδιους το έδειξε με το να προσθέσει: «Όποιος θέλει να σώσει την ψυχή του θα τη χάσει, και όποιος τη χάσει για χάρη μου και για χάρη του Ευαγγελίου, αυτός θα τη σώσει».
Τι σημαίνει αυτό, όποιος θέλει να τη σώσει θα τη χάσει, και όποιος θα τη χάσει θα τη σώσει; Ο άνθρωπος είναι διπλός: ο εξωτερικός, δηλαδή το σώμα, και ο εσωτερικός μας, δηλαδή η ψυχή.
Όταν λοιπόν ο εξωτερικός μας άνθρωπος παραδώσει τον εαυτό του στον θάνατο, χάνει την ψυχή του που χωρίζεται από αυτόν· αυτός λοιπόν που έτσι την έχασε για χάρη του Χριστού και του Ευαγγελίου, πραγματικά θα τη σώσει και θα την κερδίσει, προξενώντας σ’ αυτήν ζωή ουράνια και αιώνια, και θα την παραλάβει κατά την ανάσταση σ’ αυτή την κατάσταση, και με αυτή θα γίνει και ο ίδιος –εννοώ και κατά το σώμα– ουράνιος και αιώνιος.
Εκείνος όμως που αγαπά την ψυχή του και δεν είναι έτσι έτοιμος να τη χάσει, καθώς αγαπά τον πρόσκαιρο τούτο κόσμο και όσα είναι του κόσμου τούτου, θα ζημιώσει την ψυχή του στερώντας της την πραγματική ζωή και θα τη χάσει, παραδίδοντάς την, αλίμονο, στην αιώνια κόλαση μαζί (με το σώμα) του.
Αυτόν τον άνθρωπο θρηνώντας κατά κάποιο τρόπο και ο πανεύσπλαχνος Δεσπότης, και δείχνοντας το μέγεθος της συμφοράς, λέει: «Τι θα ωφελήσει τον άνθρωπο, αν κερδίσει όλο τον κόσμο, αλλά χάσει την ψυχή του; Ή τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος αντάλλαγμα για την ψυχή του;» (Μαρκ. 8:36). Τίποτε από αυτά που θεωρούνται πολύτιμα και ευχάριστα σε τούτο τον κόσμο, τα οποία προτίμησε αντί για τον σωτήριο θάνατο. Διότι, τι ανάμεσα σ’ αυτά θα μπορούσε να βρεθεί αντάλλαγμα της λογικής ψυχής, της οποίας δεν είναι αντάξιος όλος αυτός ο κόσμος;
Αν λοιπόν και όλο τον κόσμο μπορούσε να κερδίσει ένας άνθρωπος, αδελφοί, δεν θα είχε κανένα όφελος, εφόσον θα έχανε την ψυχή του. Πόσο μεγάλο επομένως είναι το κακό, αφού ο καθένας μόνο ελάχιστο κομματάκι απ’ αυτόν τον κόσμο μπορεί ν’ αποκτήσει, αν με την προσκόλληση σ’ αυτό το ελάχιστο χάσει την ψυχή του, μη θέλοντας να σηκώνει τον τύπο και τον λόγο του Σταυρού και ν’ ακολουθεί τον χορηγό της ζωής; Διότι Σταυρός είναι και ο προσκυνητός τύπος και ο λόγος αυτού του τύπου.
Στον Κύριο και Θεό και σωτήρα μας Ιησού Χριστό πρέπει δοξολογία, μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία ΙΑ’, Εις τον τίμιον και ζωοποιόν Σταυρόν, PG 151,136C-140A (απόσπασμα).
Απόδοση για την Κ.Ο.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
