«…το παιδί ζει μέσα σε μια κοινωνία και πρέπει να νιώσει πολύ γρήγορα πως υπάρχουν ορισμένοι κανόνες, πού οφείλει να σέβεται.» (*)

Δεν θα είναι ασύδοτο. Το παιδί θα ξέρει πως υπάρχουν ορισμένοι κανόνες και μέσα στο σπίτι και στο σχολείο και στον δρόμο και παντού, και πρέπει να τους σέβεται.

«Οι κοινωνικοί αυτοί κανόνες πρέπει να παρουσιάζουν το γνώρισμα της κατευναστικής σταθερότητος, για να του επιτρέπουν να αισθάνεται πως βρίσκεται σε ασφάλεια.»

Όλοι αυτοί οι κανόνες, όσο κι αν είναι περιοριστικοί –μέσα στο σπίτι, στο σχολείο, στον δρόμο, σε ένα εντευκτήριο και γενικά οπουδήποτε συχνάζει το παιδί, το μικρότερο ή το μεγαλύτερο– εάν τελικά το πνεύμα και η έννοια που έχουν είναι να δημιουργούν ασφάλεια στο παιδί και όχι υπόνοιες κινδύνου και εχθρότητος, τότε, όσο κι αν στην αρχή στενοχωρήσουν το παιδί, γιατί το περιορίζουν, θα του κάνουν καλό.

Βέβαια, στην αρχή λίγο μπορεί να κλωτσήσει, να αντιδράσει, αλλά τελικά θα προσαρμοσθεί, διότι εκείνο που ενδιαφέρει το παιδί είναι η ασφάλεια. Προσέξτε. Όταν λέμε ασφάλεια, δεν εννοούμε μην τυχόν το πατήσει κανένα αυτοκίνητο. Δεν εννοούμε ασφάλεια από τέτοιους κινδύνους, αλλά ασφάλεια από την πλευρά της ελευθερίας.

Όπως κι αν έχει το πράγμα, το παιδί, ό,τι κανόνες και αν του βάλουν, ό,τι και αν του πουν να κάνει, αυτό που χρειάζεται τελικά είναι να επιβεβαιώνει την ύπαρξή του. Είναι και αυτό μια οντότητα. Δεν μπορούμε εμείς για το κέφι μας ή απλώς διότι έτσι μας ήλθε, να καταπνίγουμε αυτή την ύπαρξη, με το να του λέμε “έλα από δω, έλα από κει, κάνε αυτό, κάνε εκείνο” και απλώς να το χρησιμοποιούμε για να μας διασκεδάσει. Πρέπει να σεβαστούμε –το έχουμε τονίσει– την προσωπικότητα του παιδιού από την πρώτη ημέρα της υπάρξεώς του.

«Η θέληση των γονέων, τα λόγια των γονέων, οι αρχές των γονέων, πρέπει να είναι πράγματα σταθερά και αμετακίνητα. Το παιδί θα κατανοήσει πολύ γρήγορα τους λόγους αυτών των κανόνων.»

Όταν οι γονείς θέλουν κάτι, αυτό να είναι σταθερό. Όταν οι γονείς λένε κάτι, αυτό να είναι σταθερό. Όταν οι γονείς έχουν ορισμένες αρχές, αυτές οι αρχές να είναι σταθερές. Όχι να τα αλλάζουν αυτά από τη μια ώρα στην άλλη, από τη μια μέρα στην άλλη. Διότι, αν το κάνουν αυτό, το παιδί χάνει την εμπιστοσύνη απέναντι στους γονείς, πάει το κύρος των γονέων, και ούτε αυτή την ασφάλεια, περί της οποίας ομιλούμε, αισθάνεται το παιδί.

Βέβαια, πρέπει να σκέπτονται οι γονείς: Αυτό που λένε, στέκεται καθ’ εαυτό; Οι αρχές που έχουν, στέκονται καθ’ εαυτές; Και έπειτα να επιμείνουν στις αρχές ή στο θέλημά τους.

«Η επιθυμία του για ανεξαρτησία, που είναι ένα φυσικό αίσθημα και που το σπρώχνει να προοδεύει ασταμάτητα, πρέπει να περιορίζεται από την ελευθερία των άλλων.»

Βέβαια, θέλει το παιδί να είναι ανεξάρτητο, αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν και η ανεξαρτησία των άλλων και η ελευθερία των άλλων.

«Και πρέπει να το κάνουμε να νιώσει, όσο το δυνατόν πιο νωρίς, την αλληλεγγύη που ενώνει όλο τον κόσμο τριγύρω του. Το παιδί που δεν μπορέσαμε να το κάνουμε να καταλάβει την αναγκαιότητα αυτών των κανόνων, είτε γιατί το παραμελήσαμε είτε γιατί το παραχαϊδέψαμε, θα έχει την εντύπωση πως είναι έξω από τους νόμους που δένουν τα μέλη της οικογένειας και αργότερα της κοινωνίας. Θα υποφέρει, όταν θα χρειασθεί να υποτάξει τις επιθυμίες του στους άλλους, και αυτό θα το εμποδίσει να αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του.»

Δεν είναι λίγα τα παιδιά, αλλά δεν είναι λίγοι και οι ενήλικες, που μπορεί να έχουν φτιάξει και οικογένειες, οι οποίοι, επειδή οι γονείς τους δεν φρόντισαν εγκαίρως να τους καλοβάλουν –σεβόμενοι δήθεν την ελευθερία τους, την ασφάλειά τους και την προσωπικότητά τους– μέσα σε ορισμένους κανόνες της οικογενείας και γενικότερα της κοινωνίας, αισθάνονται τελικά ξένοι και έξω από την οικογένεια.

(*) Τα εντός εισαγωγικών αποσπάσματα που χρησιμοποιεί ο π. Συμεών προέρχονται από άρθρο στο βιβλίο “Οι καθημερινές δυσκολίες της αγωγής” της Σχολής γονέων και παιδαγωγών στο Παρίσι, εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα 1965.

Από το βιβλίο: π. Συμεών Κραγιοπούλου, “Γονείς και παιδιά”, τόμος Α’, Πανόραμα Θεσσαλονίκης, 2004, σελ. 137.

Το παιδί και οι κοινωνικοί κανόνες