«Άνθρωπός τις ην πλούσιος, και ενεδιδύσκετο πορφύ-
ραν και βύσσον ευφραινόμενος καθ’ ημέραν λαμπρώς»
(Λουκ. 16:19)
Αρρώστια της εποχής μας κι αυτή. Νομίζουμε πως πρέπει ο εαυτός μας να είναι το κέντρο του ενδιαφέροντος όλων των ανθρώπων. Οι άλλοι έχουν υποχρεώσεις. Πρέπει να μας εξυπηρετούν. Έχουν καθήκον να μας σέβονται και να μας τιμούν. Για τον εαυτό μας δε μένει κανένα καθήκον, καμιά υποχρέωση. Εμείς έχουμε μόνο δικαιώματα, οι άλλοι μόνο υποχρεώσεις.
Από αυτήν τη βάση ξεκινά η νοοτροπία που διακρίνει ένα πλήθος ανθρώπων. Νομίζουν πως είναι μόνοι στη ζωή. Αυτοί να απολαμβάνουν και να ευφραίνονται. Καμιά σημασία δε δίνουν πώς περνούν, τι προβλήματα, τι ανάγκες έχουν αυτοί που ζουν γύρω τους. Φτάνουν μερικοί στο σημείο να μην ασχολούνται ή να ανησυχούν όχι για ό,τι συμβαίνει έξω από το σπίτι τους αλλά ούτε και για ό,τι ενδιαφέρει τους δικούς τους, τους ανθρώπους του σπιτιού τους.
Έτσι χτίζουν τείχη κι απομονώνονται από τον υπόλοιπο κόσμο, με μια μόνο εξαίρεση. Ενδιαφέρονται μόνο για ό,τι είναι δυνατόν να τους προσφέρουν οι άλλοι. Τους καταλαμβάνει μάλιστα νευρικότητα και αρρωσταίνουν, όταν και οι διπλανοί τους ακολουθώντας την ίδια μ’ αυτούς νοοτροπία και τακτική παύουν να τους προσφέρουν και να τους υπολογίζουν.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται η ατομιστική αντίληψη της ζωής, που έχει ως συνέπειές της την εγωπάθεια, την άκρατη φιλοδοξία που δε λογαριάζει φραγμούς ηθικούς, την υλιστική νοοτροπία και σαρκολατρία, την ασπλαχνία. Έτσι προκαλούνται κοινωνικές αντιθέσεις και γεννιούνται μίση. Έτσι δημιουργείται το περίφημο κοινωνικό πρόβλημα.
Ανισότητα υλικών αγαθών στα χέρια των ανθρώπων. Άλλοι απολαμβάνουν τα αγαθά όλα κι άλλοι στερούνται τον «επιούσιον». Άλλοι σπαταλούν ποσά μυθώδη για μια ιδιοτροπία. Και άλλοι δεν έχουν τον τρόπο να προμηθευτούν το απαραίτητο για τη σωτηρία της υγείας τους φάρμακο.
Οι μεν έχουν τις δυνατότητες μιας πλούσιας ζωής και δίπλα άλλοι δεν έχουν τον τρόπο ν’ αντιμετωπίσουν στοιχειώδεις ανάγκες.
Άλλοι παρέχουν στα παιδιά τους άφθονα τα μέσα για να μορφωθούν και ν’ αναδειχτούν στην κοινωνία. Ενώ άλλα παιδιά παλεύουν υποσιτιζόμενα και διαβάζοντας κάτω από τη λάμπα του ηλεκτρικού που φωτίζει το σταυροδρόμι ή τη γωνιά κάποιου πάρκου, για να μελετήσουν υπό συνθήκες στοιχειωδώς υγιεινές και άνετες.
Μην το νομίσουμε υπερβολή. Ναι. Στον αιώνα μας που καυχιέται ότι πάτησε πόδι ο άνθρωπος στο κατώφλι του σύμπαντος, στη σύγχρονη κοινωνία που πληθωρικά τα τελειότατα τεχνικά μέσα και ανέσεις πρωτοφανείς δημιουργούν το αίσθημα της προόδου, της ευημερίας, του πολιτισμού, δεν είναι ξένες αυτές οι αντιθέσεις οι χτυπητές.
Πλούσιοι και Λάζαροι υπάρχουν και σήμερα. Στον ίδιο δρόμο, στην ίδια γειτονιά, πολλές φορές –τραγικό και απίστευτο– στο ίδιο σπίτι μέσα συμβαδίζει η ευμάρεια με την ανέχεια, η απόλαυση με τη στέρηση, η αλόγιστη σπατάλη και η άνεση με τον αβάσταχτο πόνο και την άδικη καταφρόνια και εγκατάλειψη.
Γιατί; Γιατί να υπάρχουν αυτές οι αντιθέσεις; Έλειψαν οι θεωρίες και τα συστήματα; Έλειψαν οι Νόμοι και η ασφαλιστική κρατική μέριμνα και κοινωνική πρόνοια; Όχι ασφαλώς. Αντίθετα. Όσο τα χρόνια περνάνε, τόσο πιο πολύ το πρόβλημα, το περίφημο κοινωνικό συμβόλαιο, μελετάται. Τόσο πιο πολύ κράτος, οργανισμοί, οργανωμένες κοινωνικές ομάδες, ιδιωτικές πρωτοβουλίες κάνουν σημαντικότερες προσπάθειες για την ανακούφιση των αδύνατων και αναξιοπαθούντων.
Χιλιάδες επιστήμονες αναλώθηκαν στο παρελθόν και κατατρίβονται συνεχώς σήμερα με τη μελέτη του θέματος, για να δώσουν την ορθή λύση του. Νομομαθείς και ειδικοί ασχολούνται νύχτα μέρα με τη μελέτη του θέματος, για να δώσουν την ορθή λύση του. Νομομαθείς και ειδικοί ασχολούνται νύχτα μέρα με τη διατύπωση διατάξεων και τη δημιουργία θεσμών που μεριμνούν για τη βελτίωση των όρων της ζωής αυτών που δεν μπορούν αυτοδύναμα ν’ αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους.
Κι όμως οι αντιθέσεις ούτε έλειψαν ούτε θα λείψουν και κάτω από το τελειότερο κοινωνικό σύστημα, αν οι άνθρωποι μείνουν οι ίδιοι. Γιατί με εντολές και οργανισμούς δε λύνονται οριστικά και ριζικά αυτά τα πανανθρώπινα και θεμελιώδη προβλήματα.
Για τη λύση τους κάτι άλλο χρειάζεται. Δεν αρκεί η κινητοποίηση των εντεταλμένων. Ούτε καν η διάθεση πιστώσεων και υλικών μέσων. Για τη ριζική αντιμετώπιση του καυτού αυτού θέματος κάτι άλλο είναι αναγκαίο.
Χρειάζεται να συγκινηθεί η καρδιά του ανθρώπου. Η καρδιά όλων μας. Του καθενός ανθρώπου η καρδιά. Του πλούσιου που διαθέτει το χρήμα και του φτωχού που διαθέτει την υγεία και των μυώνων τη δύναμη. Του άντρα με την αποφασιστικότητα και την ψυχρή λογική και της γυναίκας με την πλούσια συναισθηματικότητα. Του γέρου με την πολύτιμη πείρα και του νέου με το ζωντανό ενθουσιασμό και την αθωότητα.
Όλοι διαθέτουμε ένα θησαυρό ανεκτίμητο: την ψυχή μας. Όταν αυτή η ψυχή το νιώσει και αφεθεί ν’ αναπτύξει όλες τις πολύτιμες, τις ευεργετικές, τις ιερές της δυνάμεις, θα κάμει θαύματα.
Δε θα χρειαστεί τότε να γυρίσουμε το δίσκο της επαιτείας ή να οργανώσουμε κάποιον έρανο για τη θεραπεία μιας κοινωνικής πληγής, κάποιου πόνου. Δε θα απαιτηθεί να εκλιπαρεί κανείς αυτόν που έχει ή να τον αναγκάσει να δώσει ένα μέρος των εισοδημάτων του για την αντιμετώπιση της κοινωνικής αθλιότητας.
Τα μέσα αυτά θα γίνουν αφορμή απλώς για να δώσει κανείς είτε από το υστέρημα είτε από το περίσσευμά του, όχι ό,τι η κοινωνική σκοπιμότητα ή ο καταναγκασμός τού επιβάλλει. Αλλά να προσφέρει με γενναιότητα και πνεύμα θυσίας, με καρδιά φλογισμένη από αγάπη ό,τι η συνείδησή του και ο Θεός τού επιτάσσουν.
Τότε οι νόμοι και οι θεσμοί θα αξιοποιηθούν. Τότε οι ξηρές διατάξεις και οι τυπικά άψογα οργανωμένες κοινωνικές εξορμήσεις θ’ αποδώσουν.
Από τη στιγμή που θα γκρεμίσουμε τα τείχη που μας χωρίζουν από τον υπόλοιπο κόσμο και γίνει ο πόνος του πόνος μας και η χαρά του χαρά μας, θα πάψει να υπάρχει κοινωνικό πρόβλημα. Τέλεια αλλαγή θα σημάνει. Μια αλλαγή που θα ξεκινήσει από τον εσωτερικό μας κόσμο και θα εκδηλωθεί με την προσωπική μας προσφορά και θυσία. Μια αλλαγή που θα σφραγίσει την κοινωνική ζωή, με συνέπεια την απάλειψη της ανέχειας και της αδικίας, με τη βασιλεία της αγάπης.
Όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να καυχιούνται σαν τους πρώτους χριστιανούς πως θα είναι «άπαντα κοινά» και κανείς δε θα νομίζει κάτι ιδιαίτερα δικό του. Θα θεωρεί ο καθένας τον εαυτό του διαχειριστή απλό των αγαθών του Θεού. Και τότε θα μοιράζεται τη δύναμη και το χρήμα, τις ανέσεις και την καλοσύνη, την υγεία και τα υλικά μέσα με τους γύρω του καθένας.
Με ευγένεια και σεβασμό προς την κάθε προσωπικότητα, με ιλαρότητα και αξιοπρέπεια, ο ένας με τον άλλο θα πλησιάσουν. Για να γίνουμε μια ψυχή και μια καρδιά. Ένας παλμός να κυβερνά τη ζωή μας και όλοι σαν μια αδερφωμένη οικογένεια, αδερφοί μου, ν’ αποδυθούμε στον αγώνα της κοινής προόδου και ευημερίας. Κοντά στο κοινωνικό πρόβλημα θα βρει τη λύση του τότε και το αίτημα της προσωπικής χαράς και της ομαδικής ευτυχίας.
Από το βιβλίο: Πολυκάρπου Βαγενά, Μητροπολίτου Κερκύρας, «Ελθέτω η βασιλεία σου», τ. Β’.
