Χθες, αγαπητοί μου, ήταν η μεγάλη εορτή των Φώτων· βαπτίσθηκε ο Χριστός. Σήμερα η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη εκείνου που αξιώθηκε να τον βαπτίσει, του αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού.
Να τον επαινέσουμε; Είμαστε ανάξιοι. Άλλωστε ο άγιος Ιωάννης δεν έχει ανάγκη από τους δικούς μας επαίνους· τον επαίνεσε ο ίδιος ο Χριστός. «Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων, σοι δε αρκέσει η μαρτυρία του Κυρίου, Πρόδρομε…» (απολυτίκ.). Ο Χριστός είπε «Ουκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του βαπτιστού» (Ματθ. 11:11)· από την εποχή του Αδάμ, μεταξύ του πλήθους που γεννήθηκαν, δεν υπήρξε άλλος ανώτερος από τον Βαπτιστή.
Τι λοιπόν να προσθέσουμε εμείς; Παρά ταύτα ας ψελλίσουμε λίγες λέξεις στην εορτή του.
Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, αγαπητοί μου, ήταν παιδί ευσεβών γονέων, του Ζαχαρίου και της Ελισάβετ, που αξιώθηκαν να τον αποκτήσουν σε μεγάλη ηλικία κατά τρόπο θαυμαστό. Ιωάννης θα πει «δώρο Θεού». Και ήταν δώρο Θεού ο Ιωάννης. Έμβρυο ακόμα, μέσα απ’ την κοιλιά της μητέρας του, χαιρέτισε και προσκύνησε το Χριστό, όταν η Παναγία έγκυος, επισκέφθηκε την Ελισάβετ. Τότε «εσκίρτησε το βρέφος», ο Ιωάννης, «εν τη κοιλία» της μητέρας του (Λουκ. 1:41). Από τότε ήταν αγιασμένος.
Όταν μεγάλωσε, πήγε στην έρημο του Ιορδάνου. Εκεί ασκήθηκε αυστηρά. Έζησε βίο υπεράνθρωπο. Η ενδυμασία του απλή. Το φαγητό του λιτό. Ποτό του το νερό του ποταμού. Στρώμα του η αμμουδιά της όχθης, οροφή τα άστρα τ’ ουρανού, συντροφιά του τα θηρία.
Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ανδρώθηκε. Βιβλίο, που μελετούσε, ήταν η φύση. Τα πάντα μιλούν, όλα κηρύττουν το μεγαλείο του Θεού: «Αινείτε αυτόν ήλιος και σελήνη, αινείτε αυτόν πάντα τα άστρα και το φως» (Ψαλμ. 148:3).
Πανεπιστήμιο του Ιωάννου η έρημος. Εκεί καταρτίσθηκε, και εκεί έλαβε την εντολή ν’ αρχίσει το βάπτισμα και το κήρυγμα. Ένα κήρυγμα που διέφερε από τα κηρύγματα των φαρισαίων και γραμματέων, κήρυγμα που ξυπνούσε την συνείδηση, αναγκαίο στην εκφυλισμένη γενεά.
Ποιο ήταν το κήρυγμά του;
- Το βασανισμένο λαό τον έβλεπε ο Ιωάννης με συμπάθεια και το κήρυγμά του ήταν κήρυγμα παρηγορίας και ενισχύσεως. Τους συνιστούσε, να έχουν αγάπη και αλληλεγγύη μεταξύ τους· συνιστούσε προ παντός την ελεημοσύνη. Θείο άρωμα! Τα ωραιότερα λόγια τα έχει πει το Ευαγγέλιο. Ας τ’ ακούσουν όσοι πιστεύουν στο Μαρξ και στο Λένιν, που έκλεψαν συνθήματα από το Ευαγγέλιο και τα κλεμμένα τα ανακάτεψαν με υλισμό και αθεΐα. Ιδού το μεγάλο σφάλμα τους. Τι έλεγε λοιπόν ο Ιωάννης: Όποιος έχει δυο πουκάμισα, να δώσει το ένα σ’ αυτόν που είναι γυμνός· και όποιος έχει δυο ψωμιά, να δώσει το ένα στον άλλο που πεινάει (Λουκ. 3:11). Αυτά τα είπε πολύ προτού παρουσιαστούν οι διάφοροι λεγόμενοι θεωρητικοί διδάσκαλοι της ισότητος και δικαιοσύνης. Κήρυγμα κοινωνικό, ριζοσπαστικό, κήρυγμα ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας, κήρυγμα αληθινής ισότητος και δικαιοσύνης.
- Έρχονταν κατόπιν κοντά του τελώνες. Τι ήταν αυτοί; Δεν είχαν καλό όνομα. Ήταν υπάλληλοι του Ρωμαϊκού κράτους, έφοροι και εισπράκτορες, που δεν αρκούνταν να εισπράττουν τη νόμιμη φορολογία, αλλά πίεζαν πολύ το λαό, γι’ αυτό ήταν μισητοί. Σ’ αυτούς έλεγε· Μη πιέζετε και μην εισπράττετε περισσότερα από ό,τι πρέπει να εισπράττετε (Λουκ. 3:12-13).
- Έρχονταν μετά στρατιώτες των ρωμαϊκών λεγεώνων, πανίσχυροι κατά κόσμον. Σ’ αυτούς τι έλεγε; Δεν έλεγε να ρίξουν τα όπλα· διότι είναι αναγκαία για την ασφάλεια της δημοσίας τάξεως. Αλλά τι τους έλεγε· Το όπλο, που σας έδωσε η πατρίδα, μην το χρησιμοποιείτε κάνοντας κατάχρηση και αδικία, μην εκμεταλλεύεστε την εξουσία σας για ν’ αρπάζετε· αρκεσθείτε στο μισθό σας (Λουκ. 3:14).
- Προς όλο τον όχλο μιλούσε με ευθύτητα. Αλλ’ εκείνοι που προκαλούσαν περισσότερο τον έλεγχό του ήταν οι φαρισαίοι, η άρχουσα τάξη. Αυτοί καυχόνταν για τη σοφία τους, για τις γνώσεις τους, για την «αγιοσύνη» τους. Σ’ αυτούς ήταν σκληρός, πολύ σκληρός. Τους ονόμαζε οχιές, «γεννήματα εχιδνών» (Λουκ. 3:7). Γιατί; Γιατί ήταν μητροκτόνοι και πατροκτόνοι σαν την οχιά, που όταν πρόκειται να γεννηθεί τρώει τη κοιλιά της μάνας της και την θανατώνει. Τους ονόμαζε ακόμη δέντρα σαπρά, που τα περιμένει τσεκούρι και φωτιά: «Παν δένδρον μη ποιούν καρπόν καλόν εκκόπτεται και εις πυρ βάλλεται» (Λουκ. 3:9). Το καλό δέντρο έχει καρπούς: η μηλιά τα μήλα, η αχλαδιά τα αχλάδια, η πορτοκαλιά τα πορτοκάλια. Εσύ τι κάνεις, άχρηστε άνθρωπε;
Τέλος ο Ιωάννης έκανε ένα τόλμημα. Τις ημέρες εκείνες ένας βασιλιάς παντοδύναμος, ο Ηρώδης, έδιωξε τη νόμιμη γυναίκα του, πήρε ως παλλακίδα τη γυναίκα του αδελφού του, την αισχρή Ηρωδιάδα, και συζούσε μαζί της. Όσοι ανέβαιναν στα ανάκτορα τον κολάκευαν. (Έτσι είναι. Να κάνω τώρα τον παραλληλισμό; Διότι συνέβη αυτό και στις μέρες μας. «Λεβέντη» τον λέγανε ένα πόρνο, 75 χρονών άνθρωπο, που διέλυσε την οικογένειά του και συζούσε με άλλη γυναίκα.) Τέτοιοι είναι οι άνθρωποι… Ο Ιωάννης όμως ανέβηκε στα ανάκτορα και έριξε τον κεραυνό. Κεραυνός ήταν ο λόγος του «Ουκ έξεστί σοι έχειν την γυναίκα του αδελφού σου» (Μαρκ. 6,18)· δεν σου επιτρέπεται, βασιλιά, να ατιμάζεις τον εαυτό σου και να συζείς παράνομα με τη γυναίκα του αδελφού σου. Αυτός ήταν ο λόγος του· πέντε λέξεις κήρυγμα. Αλλά οι λέξεις αυτές αξίζουν περισσότερο από μυριάδες κηρύγματα. Και τελικά αυτές στοίχισαν το κεφάλι του τιμίου Προδρόμου.
Τέτοιος ήταν ο Πρόδρομος. Και τέτοια παράδοση άφησε στην Εκκλησία μας. Αν πρέπει να υπάρχει κήρυγμα στην Εκκλησία, το κήρυγμα δεν πρέπει να ‘ναι κολακεία· πρέπει να ‘ναι σθεναρό, ριζοσπαστικό, αποτελεσματικό. Να ελέγχει τους πάντες· όχι μόνο τους μικρούς του όχλου, αλλά και τους μεγάλους που κατέχουν τα υψηλά αξιώματα.
Υπάρχει σήμερα τέτοιο κήρυγμα; Δόξα τω Θεώ υπάρχει, αδελφοί μου, παρ’ όλο ότι είναι σπάνιο. Δύο – τρία παραδείγματα αναφέρω.
Στη Γερμανία ήταν ο Χίτλερ. Αυτός διέταξε, πάνω στην αγία τράπεζα, εκτός του Ευαγγελίου, να βάλουν το βιβλίο του με τίτλο «Ο αγών μου», ένα αθεϊστικό βιβλίο. Όλοι οι πάστορες υπέκυψαν, και δίπλα στο Ευαγγέλιο έβαλαν το βιβλίο του Χίτλερ. Ένας μόνο, που υπήρξε και ήρωας του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, δεν υπέκυψε και δεν πειθάρχησε. Συνελήφθη, οδηγήθηκε στις φυλακές. Εκεί τον επισκέφθηκαν οι άλλοι πάστορες και του είπαν: «Πώς είσαι μέσα; Εσύ ο ήρωας της Γερμανίας, ο μορφωμένος, ο εκλεκτός, να είσαι μέσ’ στις φυλακές!». Και αυτός τι απήντησε: «Εσείς απορείτε πώς είμαι μέσα εγώ, κ’ εγώ απορώ πώς είστε έξω εσείς…». Σοφά λόγια, έλεγχος όλων των δειλών ιεροκηρύκων.
Στη Ρουμανία, όταν έγινε η επανάσταση και γκρέμισαν το τρομερό καθεστώς, τότε που υπήρχε πείνα και δυστυχία άνευ προηγουμένου, ποιος άναψε τη φωτιά; Ένας Ρουμάνος ιερεύς! Αυτός, θαρραλέος, έριξε τη θρυαλλίδα. Ήλεγξε τον άρχοντα της χώρας ως άλλος Πρόδρομος, και συνελήφθη…
Να πάμε στη Ρωσία; Όταν ο Στάλιν διέταξε να παύσουν πλέον τα κηρύγματα, οι διδασκαλίες, τα πάντα, εκεί παρουσιάστηκαν ήρωες, εκ των οποίων ένας υπήρξε ιερεύς και άλλοι μοναχοί, απλοί καλόγεροι. Αλλά υπήρχε και ένας, ο Σολζενίτσιν, που εκλόνισε εκ θεμελίων το καθεστώς με τα γενναία κηρύγματά του. Έτσι τα Χριστούγεννα του 1989 έγινε το θαύμα. Ύστερα από 75 χρόνια χτύπησε πάλι η καμπάνα στη Μόσχα. Ο Χριστός δεν πέθανε, ζει και βασιλεύει εις τους αιώνας.
Κ’ εγώ, αγαπητοί μου, ο γέρων επίσκοπος – δεν θέλω να περιαυτολογήσω – ελάλησα τα πρέποντα, μικρός και ασήμαντος μιμητής του αγίου Ιωάννου και των πατέρων της Εκκλησίας. Δεν έπαυσα να ελέγχω. Δεν χτυπώ το καλάμι όταν είναι πεσμένο, το θεωρώ ανανδρία· το χτυπώ όταν είναι όρθιο. Ήλεγξα και κινδύνευσα, και σώθηκα εκ θαύματος.
Ζητώ λοιπόν και από σας, να συμβάλλετε να εφαρμόζεται από όλους το Ευαγγέλιο. Τότε η μαρτυρική μας πατρίδα θα γίνει έθνος άγιο, που θα δοξάσει πάλι το Χριστό· ον, παίδες Ελλήνων, υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας· αμήν.
Ομιλία στον Ι. Ναό Αγ. Ιωάννου Πτολεμαΐδος την 7-1-1990.
