Σήμερα, Τετάρτη προ των Βαΐων, θα μας απασχολήσει το ανάγνωσμα της Παλαιάς Διαθήκης, που προέρχεται από το βιβλίο της Γενέσεως και αναφέρεται στη ζωή τού Ιωσήφ (Γεν. 43:25-30, 45:1-16). Το απόσπασμα που διαβάσαμε στη θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων, μας διηγείται το επεισόδιο που έλαβε χώρα κατά την δεύτερη συνάντηση του Ιωσήφ με τα αδέλφια του, η οποία έγινε κατά το δεύτερο ταξίδι τους.
Στο πρώτο ταξίδι τους ο Ιωσήφ τούς αναγνώρισε, χωρίς εκείνοι να τον αναγνωρίσουν, και τους κατηγόρησε επίτηδες ότι είναι κατάσκοποι. Γι’ αυτό κράτησε σαν όμηρο τον Συμεών και τους άλλους τους έστειλε στον πατέρα τους τον Ιακώβ με την εντολή να ξαναγυρίσουν πίσω, φέρνοντας όμως μαζί τους και τον μικρότερο αδελφό τους, τον Βενιαμίν, ο οποίος ήταν και ομομήτριος αδελφός του, δηλαδή είχαν και οι δύο μητέρα τη Ραχήλ. Πράγματι, έτσι και έγιναν τα πράγματα. Ήρθαν λοιπόν οι αδελφοί του φέροντας δώρα προς τον Ιωσήφ και τον περίμεναν για να του τα δώσουν. Απ’ αυτό το σημείο ξεκινά το σημερινό ανάγνωσμα.
Ο Ιωσήφ τους συναντά, βλέπει τον Βενιαμίν και συγκινείται πάρα πολύ και βγαίνει από τον χώρο εκείνο και πηγαίνει σ’ άλλο δωμάτιο όπου κλαίει. Κατόπιν πλένει το πρόσωπό του και ξαναπηγαίνει στους αδελφούς του και παραγγέλνει στους αυλικούς να παραθέσουν τραπέζι, όπου κάθισαν όλοι, χωριστά όμως, γιατί απαγορεύονταν να κάθονται οι Αιγύπτιοι μαζί με τους Εβραίους. Ο Ιωσήφ διέταξε να βάλουν τα αδέλφια του κατά σειράν ηλικίας και αυτοί έμειναν έκπληκτοι γι’ αυτό.
Το σημερινό ανάγνωσμα δεν τα περιλαμβάνει αυτά, όπως και όσα ακολουθούν, δηλαδή που τους ξανάστειλε πίσω στον Ιακώβ, αλλά έβαλαν επίτηδες το προσωπικό κύπελο του Ιωσήφ στον σάκκο του Βενιαμίν με αποτέλεσμα να τους συλλάβουν οι στρατιώτες και να τους γυρίσουν πίσω. Όταν ξανασυναντήθηκαν, διαδραματίστηκαν πολύ συγκινητικές στιγμές, επειδή ο Ιωσήφ ήθελε να κρατήσει τον Βενιαμίν, αλλά αυτό θα ήταν τραγικό για τον Ιακώβ και τον παρακάλεσε ιδιαιτέρως ο Ιούδας να μην το κάνει αυτό. Από το σημείο αυτό αρχίζει η δεύτερη ενότητα του σημερινού αναγνώσματος την οποία θα παραθέσω αυτούσια από το ιερό κείμενο σε νεοελληνική μετάφραση:
Η καρδιά του Ιωσήφ πλημμύρισε από την αδελφική αγάπη και επιθυμούσε να αποκαλυφθεί στα αδέλφια του. Δεν μπορούσε να συγκρατηθεί μπροστά στους παρευρισκομένους εκεί Αιγυπτίους και να τους ανεχθεί, γι’ αυτό διέταξε λέγοντας: «Απομακρύνετε όλους τους Αιγύπτιους από μπροστά μου». Έτσι κανένας Αιγύπτιος δεν παρευρίσκονταν δίπλα στον Ιωσήφ όταν αυτός αναγνωρίζονταν με τα αδέλφια του.
Ο Ιωσήφ φώναξε και έκλαψε· το πληροφορήθηκαν αυτό όλοι οι Αιγύπτιοι και έγινε γνωστό και στο περιβάλλον του Φαραώ. Ο Ιωσήφ είπε στα αδέλφια του: «Εγώ είμαι ο Ιωσήφ! Ζει ακόμη ο πατέρας μου;» Οι αδελφοί του δεν μπορούσαν να πουν λέξη σ’ αυτόν, γιατί αναστατώθηκαν ψυχικά, τα έχασαν.
Ο Ιωσήφ είπε στους αδελφούς του: «Εγώ είμαι ο αδελφός σας Ιωσήφ, που τον πουλήσατε στην Αίγυπτο. Μη λυπάστε όμως τώρα, ούτε να σας φανεί σκληρό αυτό, ότι με πουλήσατε, ώστε να έρθω εδώ. Διότι ο Θεός με έστειλε εδώ πριν από σας για τη σωτηρία της ζωής σας. Το έτος αυτό είναι το δεύτερο έτος της πείνας στις χώρες μας. Θα ακολουθήσουν ακόμα πέντε χρόνια πείνας, στα οποία ούτε όργωμα της γης θα γίνεται, ούτε σπορά, ούτε θερισμός. Ο Θεός με έστειλε εδώ πριν από σας για να μείνω και να χρησιμεύσω για σας μοναδικό στήριγμα στη γη και να σας τροφοδοτήσω στη μεγάλη σας ανάγκη. Δεν με στείλατε λοιπόν εδώ εσείς, αλλά ο Θεός, ο οποίος με ανέδειξε πατέρα του Φαραώ, κύριο όλου του οίκου του και άρχοντα όλης της χώρας της Αιγύπτου.
»Βιασθείτε λοιπόν και πηγαίνετε στον πατέρα μου και πείτε του: “Αυτά λέγει ο γιός σου Ιωσήφ· ο Θεός με έκανε κύριο όλης της Αιγύπτου. Έλα λοιπόν εδώ και μη μείνεις στη Χαναάν. Θα κατοικήσεις στη χώρα Γεσέμ της Αραβίας (δηλαδή στην κάτω Αίγυπτο, ανατολικά του Νείλου) και θα είσαι κοντά μου εσύ και οι γιοι σου και τα παιδιά των γιων σου, τα πρόβατά σου, τα βουβάλια σου και ό,τι άλλο έχεις. Εκεί θα σε θρέψω· υπάρχουν ακόμη πέντε χρόνια πείνας. Έλα για να μη καταστραφείς εσύ και τα παιδιά σου και όλα τα ζώα σου”.
»Να! Τα μάτια σας και τα μάτια του ομομητρίου μου αδελφού Βενιαμίν βλέπουν ότι το ίδιο το στόμα μου είναι εκείνο που σας μιλάει. Εγώ είμαι ο Ιωσήφ! Αναγγείλατε λοιπόν στον πατέρα μου όλη τη δόξα μου στην Αίγυπτο και όσα είδατε. Πηγαίνετε γρήγορα και φέρτε τον πατέρα μου εδώ».
Ο Ιωσήφ μετά από αυτά έπεσε πάνω στον λαιμό του αδελφού του Βενιαμίν και έκλαψε και ο Βενιαμίν έκλαψε πάνω στον λαιμό του Ιωσήφ. Ο Ιωσήφ καταφίλησε όλους τους αδελφούς του, τους αγκάλιασε και έκλαψε και μετά απ’ όλα αυτά του μίλησαν οι αδελφοί του.
Διαδόθηκε λοιπόν η φήμη στο παλάτι του Φαραώ, ότι ήρθαν τα αδέλφια του Ιωσήφ. Ο Φαραώ και το περιβάλλον του χάρηκαν.
Εδώ τελειώνει και η περικοπή μας. Όπως διαπιστώνουμε, ο Ιωσήφ ήταν ένα ξεχωριστό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης. Ας δούμε λοιπόν με συντομία τη ζωή του και τη σημασία που έχει αυτή στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου και τον ερχομό του Ιησού Χριστού, του Μεσσία.
Ο Ιωσήφ γεννήθηκε στη Μεσοποταμία το 1745 π.Χ. από τον Ιακώβ και τη Ραχήλ. Αυτό έγινε επειδή ο Ιακώβ έφυγε για ένα διάστημα από τη Χαναάν και πήγε στη Μεσοποταμία, όταν τον κυνηγούσε ο αδελφός του Ησαύ, επειδή του πήρε τα πρωτοτόκια με το γνωστό τρόπο. Αργότερα επέστρεψε βέβαια ο Ιακώβ στη Χαναάν και εκεί απέκτησε και άλλα 11 παιδιά. Όμως τα αδέλφια του τον φθόνησαν τον Ιωσήφ και μετά τη γνωστή ιστορία που ήθελαν να τον σκοτώσουν, τον πούλησαν τελικά σε Ισμαηλίτες εμπόρους, με κατάληξη να τον αγοράσει στην Αίγυπτο ο Πετεφρής που ήταν αξιωματούχος στο παλάτι του Φαραώ.
Ο Πετεφρής εκτίμησε τον ωραίο Ιωσήφ και τον έκανε οικονόμο στο αρχοντικό του. Όμως νέα δοκιμασία περίμενε τον Ιωσήφ εκεί, όταν η γυναίκα του Πετεφρή τον ερωτεύθηκε και αφού δεν κατάφερε να κάνει τίποτα μαζί του, μετά την απόπειρά της να τον αποπλανήσει, τον συκοφάντησε ότι εκείνος αποπειράθηκε να τη βιάσει, με αποτέλεσμα να τον κλείσει ο Πετεφρής στη φυλακή. Ο Θεός όμως ήταν πάντοτε μαζί με τον Ιωσήφ, όπως και εκείνος μ’ Αυτόν, και τον ανέδειξε αντιβασιλέα του Φαραώ με τα όνειρα που εξήγησε πρώτα στους δύο αυλικούς του Φαραώ που συναντήθηκαν μαζί στη φυλακή, και μετά στον ίδιο τον Φαραώ.
Όλα αυτά δείχνουν ότι ο Ιωσήφ ήταν άνθρωπος του Θεού, βαθύτατα πιστός σ’ Αυτόν, με ενάρετη ζωή, ηθικότατος, εντιμότατος, ακέραιος, και δικαιότατος. Γι’ αυτό οι άγιοι πατέρες θεωρούν ότι ο Ιωσήφ, που αποκαλείται και πάγκαλος, δηλαδή πολύ ωραίος στην εμφάνιση, είναι προτύπωση του Ιησού Χριστού στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης.
Ο Ιησούς Χριστός, που ως Υιός του Θεού Πατρός είναι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, όπως και της Καινής, χρησιμοποίησε τον Ιωσήφ για το σχέδιο της Θείας Οικονομίας, όπως το ονομάζουν οι πατέρες. Σύμφωνα μ’ αυτό, ο Τριαδικός Θεός, με δρων πρόσωπο τον Υιό, δηλαδή τον Ιησού Χριστό, χρησιμοποίησε κατά την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης συγκεκριμένα πρόσωπα, τους δικαίους Πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, Ιωσήφ, τους Κριτές, τους Προφήτες κλπ. για να προετοιμάσουν τον κόσμο για την έλευση του Μεσσία, δηλαδή του ίδιου τού Υιού του, του Ιησού Χριστού, αυτού που θα ερχόταν ως κανονικός άνθρωπος να ζήσει, να πάθει , να σταυρωθεί, να αναστηθεί και να ιδρύσει την Εκκλησία του.
Σ’ αυτό το έργο διακόνησαν όλοι οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης. Και πρέπει να τονίσουμε ότι όλοι τους, μαζί με τον Ιωσήφ –τον οποίο θα θυμηθούμε σύντομα και στην ακολουθία της Μ. Δευτέρας που πλησιάζει, κατά την οποία ο Ιωσήφ τιμάται και εγκωμιάζεται και προβάλλεται ως πρότυπο προς μίμηση– ήταν ενάρετοι άνθρωποι, είχαν αγία ζωή.
Ο δίκαιος και ενάρετος Ιωσήφ έζησε 110 χρόνια, παντρεύτηκε την Ασινέθ ή Ασενίθ που μνημονεύεται και στην ακολουθία του γάμου, έκανε δύο παιδιά, τον Μανασή και τον Εφραΐμ, και πέθανε το έτος 1635 π.Χ. Τα οστά του τα πήραν οι Ισραηλίτες κατά την Έξοδό τους από την Αίγυπτο με τον Μωυσή και τα έθαψαν στη Συχέμ. Στην πόλη αυτή, που είναι γνωστή και με το όνομα Νεάπολις, βρίσκεται και το φρέαρ του Ιακώβ όπου ο Κύριος συνάντησε τη Σαμαρείτιδα.
Ας επισημανθεί στο σημείο αυτό ότι δεν έχουν δίκαιο κάποιοι που υποστηρίζουν ότι δεν χρειαζόμαστε σήμερα την Παλαιά Διαθήκη και πρέπει να μη τη διαβάζουμε στην Εκκλησία, επειδή είναι βιβλίο καθαρά εβραϊκό που δεν ενδιαφέρει ιδίως εμάς τους Έλληνες. Η Παλαιά Διαθήκη είναι η βάση της Καινής Διαθήκης που η μία συμπληρώνει και ερμηνεύει την άλλη. Χωρίς τη μία δεν μπορεί να υπάρξει και η άλλη, μένει μετέωρη. Και στις δύο εργάστηκε ο ίδιος εν Τριάδι Θεός για τη σωτηρία του κόσμου.
Όπως λέει και ο απόστολος Παύλος, η Παλαιά Διαθήκη έγινε για μας «παιδαγωγός εις Χριστόν», μας διαπαιδαγώγησε για τον Χριστό. Και όλοι οι δίκαιοι άνθρωποι που έζησαν στην εποχή της, αποτελούν και για μας φωτεινά παραδείγματα πίστεως, αφοσιώσεως στον Θεό και γενικά ενάρετης ζωής.
Ας αποτελέσει και για μας, λοιπόν, ο δίκαιος, ενάρετος, πάγκαλος στο σώμα και στην ψυχή Ιωσήφ πρότυπο ήθους και αγιότητας στη ζωή μας, στους δυσχειμέρους καιρούς που ζούμε. Αμήν.
Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Ματζιαρλής
Ο πάγκαλος Ιωσήφ
