Η Εκκλησία μας πανηγυρίζει την ανατολή των τριών αστέρων του νοητού στερεώματός της, των οποίων η εμφάνιση καταύγασε όλο τον ουρανό. Εορτάζει τη μνήμη των τριών ενδοξοτέρων Ιεραρχών της· τη μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου, του Θεολόγου Γρηγορίου και του Χρυσοστόμου Ιωάννου, οι οποίοι επύρσευσαν την Οικουμένη με ακτίνες θείων δογμάτων· τη μνήμη των τριών γενναίων μαχητών του Χριστού, οι οποίοι, αφού αγωνίστηκαν λαμπρώς υπέρ της ορθόδοξης πίστεως έλαβαν από Αυτόν το αμάραντο στεφάνι της νίκης.
Ως μητέρα φιλόστοργη η Εκκλησία χαίρεται για τη δόξα των τριών εκλεκτοτέρων τέκνων της, τα οποία εξέθρεψε με το άδολο γάλα της Ορθοδοξίας και ανέδειξε ποταμούς σοφίας και γνώσεως.
Μαζί με τη μητέρα Εκκλησία χαίρεται και αγάλλεται και όλο το ορθόδοξο πλήρωμα, διότι η μνήμη της ιερής αυτής τριανδρίας είναι πολύ προσφιλής και αξιοτίμητη. Και εύλογα· διότι οι ιεράρχες αυτοί όχι μόνο την παρακαταθήκη που τους εμπιστεύθηκε (ο Θεός) τη φύλαξαν σώα και την παρέδωσαν αβλαβή στους επόμενους, αλλά άφησαν σε αυτούς και πλούσιο θησαυρό από το δικό τους ταμείο για να τους πλουτίσουν.
Χαίρεται το ορθόδοξο πλήρωμα, διότι έχει στη χορεία των αγίων του τα πρότυπα της χριστιανικής τελειότητας. Καυχιέται γι’ αυτούς, διότι αυτοί, από τη μια, ως λαμπρά διαμάντια καταστολίζουν το στέμμα της θριαμβεύουσας Εκκλησίας, και από την άλλη, ως αιώνιοι πρόμαχοι της Ορθοδοξίας, υπερασπίζονται τη στρατευόμενη Εκκλησία. Κάθε ορθόδοξη καρδιά αγαπά, θαυμάζει και ευγνωμονεί τους τρεις αγίους αυτούς άνδρες, διότι με κάθε λογής αφορμές σαν με ελατήρια κίνησαν προς κάθε αίσθημα τις καρδιές των ορθοδόξων.
Ποιος κάλαμος θα μπορέσει να γράψει την ιστορία τους; Αληθινά, δεν θα μας φτάσει ο χρόνος να ιστορούμε τα σχετικά με αυτούς, γι’ αυτό και παραλείποντας τα πολλά θα αναφέρω ένα από τον καθένα για να δείξω την αξία των ανδρών και το αίτιο της άπειρης αγάπης, του θαυμασμού και της ευγνωμοσύνης μας προς αυτούς.
Ποιος από τους ποιμένες της Εκκλησίας υπήρξε κατά την ποιμαντορία και το μέγεθος των αρετών μεγαλύτερος του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος και έλαβε την προσωνυμία «Μέγας» ως αχώριστο χαρακτηριστικό; Ποιος αναδείχθηκε θεολογικότερος του Θεολόγου Γρηγορίου, ο οποίος μόνος μετά τον υψιπέτη αετό Ιωάννη τον Ευαγγελιστή απέκτησε την υψηλή και θεία προσηγορία «Θεολόγος»; Και ποιος υπήρξε πιο μελίρρυτος από τον Χρυσόστομο Ιωάννη, που από τη γλώσσα του έρεε λόγος πιο γλυκός από το μέλι και έλαβε στην Εκκλησία το ξακουστό παρώνυμο «Χρυσόστομος»;
Αληθινά, η ιερή αυτή τριανδρία, καθώς περικλείει μέσα της κάθε αρετή και κάθε κατ’ άνθρωπον τελειότητα, αξίως θα τιμάται αιώνια και θα κυριεύει και θα άρχει στις καρδιές των ορθοδόξων.
(30 Ιαν. 1889)
Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Λόγος εκφωνηθείς εν τω Αχιλλοπουλείω Παρθεναγωγείω κατά την Εορτήν των Τριών Ιεραρχών (απόσπασμα).
Γλωσσική προσαρμογή για την Κ.Ο.
