«Ταις των δακρύων σου ροαίς,
της ερήμου το άγονον εγεώργησας,
και τοις εκ βάθους στεναγμοίς,
εις εκατόν τους πόνους εκαρποφόρησας»
Μετάνοια σημαίνει αποχή από την αμαρτία και βίωση των αρετών, των οποίων αιτία και σκοπός είναι ο Χριστός. Και για αυτές τις αρετές μας ομιλεί κατ’ εξοχήν, με το βιβλίο του “Κλίμαξ”, ο όσιος Ιωάννης Σιναΐτης, του οποίου τη μνήμη επιτελεί σήμερα, Τετάρτη Κυριακή της αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας.
Ο όσιος Ιωάννης, ο επικαλούμενος και της Κλίμακος, γεννήθηκε και έζησε κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Η οικογένειά του πιθανότατα ήταν εύπορη, αφού του πρόσφερε τη δυνατότητα να λάβει ανώτερη μόρφωση. Σε ηλικία 16 ετών πήγε στο όρος Σινά, όπου εκτός από τους κοινοβιάτες αδελφούς, του εκεί περίφημου μοναστηριού, ήταν σε διάφορες τοποθεσίες και πολυάριθμοι αναχωρητές. Πήγε σε έναν από τους καλύτερους, τον Μαρτύριο. Αν και ο Ιωάννης ήταν άριστος στην κατά κόσμον σοφία, υποτασσόταν σε έναν αμαθή κατά κόσμον Γέροντα για να διδάσκεται από αυτόν την ουράνια επιστήμη και αγγελικά μαθήματα.
Μετά τετραετία δέχθηκε τη μοναχική κουρά, εξακολούθησε δε να υποτάσσεται στον Γέροντά του και έτσι εξόρισε από την ψυχή του το ίδιον θέλημα, για να μην πλανηθεί, καθώς πλανώνται όσοι είναι αυτάρεσκοι και φίλαυτοι και θέλουν να κάνουν τα θελήματα και τις ορέξεις τους, και οδηγούνται στην απώλεια. Αφού αγωνίστηκε έτσι επί 19 χρόνια και στολίστηκε με τους πολύτιμους στεφάνους της μακαρίας υποταγής, απήλθε προς τον Κύριο ο πνευματικός του πατέρας, για να στεφανωθεί κατά τους κόπους του, και να είναι μετά θάνατον, καθώς ήταν στη ζωή αυτή, μεσίτης και πρέσβης θερμότατος υπέρ του μαθητού του.
Ο Ιωάννης τον έθαψε με λύπη μεγάλη και κατόπιν με όπλα δυνατά τις ευχές και τις παραγγελίες τού Γέροντά του εισήλθε και αυτός στο στάδιο της ησυχίας, μένοντας σε κάποιο μεμονωμένο κελλί στον τόπο που σήμερα ονομάζεται Θολάς. Εκεί παρέμεινε 40 χρόνια, χωρίς να παραμελεί ούτε στιγμή το μοναχικό του έργο, καθόσον άναβε πάντοτε στην καρδιά του η αγάπη του Θεού.
Έτρωγε μεν από όλες τις τροφές που επιτρέπεται να τρώνε οι μοναχοί, όμως έτρωγε πολύ λίγο, τόσο μόνο όσο χρειαζόταν για να ζει και όχι για να χορταίνει. Αυτό δε το έκανε σοφότατα, αφ’ ενός μεν για να μην ενοχλείται και νικιέται από την υπερηφάνεια, αφ’ ετέρου δε, με τη λιγοστή τροφή, να χαλιναγωγεί τις ορέξεις της κοιλίας. Με το να μην έχει συναναστροφές με ωραία πρόσωπα έσβησε τη φλόγα της σαρκικής επιθυμίας, με την ελεημοσύνη δε και με το λίγο και αναγκαίο το οποίο κρατούσε για τον εαυτό του κατανίκησε τη φιλαργυρία, η οποία είναι κατά τον μακάριο Παύλο ειδώλων προσκύνησις. Με την αδιάλειπτη θύμηση του θανάτου κεντούσε πάντοτε την ψυχή του, την βίαζε να διώχνει την τεμπελιά και την ανάγκαζε να ασχολείται με μόνα τα θεία έργα. Με τη μάχαιρα της υπακοής, στην οποία είχε κάνει τόσους χρόνους, είχε νεκρωμένο το πάθος του θυμού και την από την οργή έξαψη. Ακόμη σιωπώντας και μη βγαίνοντας από το κελλί του θανάτωσε την κενοδοξία και τον βλαβερό έπαινο και τη φαρμακερή δόξα των ανθρώπων· ως χαρίσματα δε πήρε από τον Θεό την μακαρία και υψοποιό ταπείνωση, καθώς και την παντοτινή ροή των δακρύων. Τον ύπνο χρησιμοποιούσε, αυτός ο επίγειος άγγελος και ουράνιος άνθρωπος, με μεγάλη εγκράτεια. Κοιμόταν μια ώρα την νύκτα, την υπόλοιπη δε, καθώς και όλη την ημέρα, εργαζόταν και προσευχόταν. Πριν κοιμηθεί προσευχόταν ώρα πολλή και καταγινόταν με την ανάγνωση και το γράψιμο των βιβλίων του.
Όλη του η ζωή ήταν πόθος και αγάπη προς τον Θεό, όλοι δε επιθυμούσαν να ακούν τις ψυχωφελείς του νουθεσίες. Μεταξύ αυτών ήταν και κάποιος μοναχός ονόματι Μωυσής, ο οποίος, μετά από πολλές παρακλήσεις και τη μεσιτεία άλλων πατέρων, κατόρθωσε να τον δεχθεί ο όσιος ως μαθητή και υποτακτικό του.
Κάποιο μεσημέρι, ο μοναχός αυτός, μετά από κουραστικό διακόνημα και καθώς έκαιγε πολύ ο ήλιος, έπεσε να αναπαυθεί λίγο κάτω από ένα μεγάλο βράχο, ο οποίος όμως έμελε σε λίγο να αποσπαστεί και να καταπέσει. Την ώρα εκείνη προσευχόταν ο όσιος στο κελλί του έχοντας το νου προσηλωμένο στο Θεό και εκεί του ήλθε λίγος λεπτότατος ύπνος. Είδε τότε κάποιον ιεροπρεπή και σεβάσμιο άνθρωπο να τον ονειδίζει και να του λέει· Ιωάννη, πώς κοιμάσαι αμέριμνος ενώ ο Μωυσής κινδυνεύει να θανατωθεί; Σηκώθηκε αμέσως ο άγιος και άρχισε να προσεύχεται για τον μαθητή του με πολλή θερμότητα. Ο δε Θεός υπάκουσε στον πιστό του δούλο και γλίτωσε τον υποτακτικό από τον ανέλπιστο θάνατο. Ενώ κοιμόταν και κόντευε να πέσει ο βράχος πάνω του και να τον συντρίψει, νόμισε ότι τον φώναζε ο όσιος να φύγει από εκεί το συντομότερο. Σηκώθηκε έντρομος, πήδησε από τη σκιά που κοιμόταν και αμέσως αποσπάστηκε ο βράχος και έπεσε στον τόπο εκείνο.
Κατά την ώρα του εσπερινού επέστρεψε ο Μωυσής στο κελλί και όταν ρωτήθηκε από τον όσιο αν του συνέβη κάποιος πειρασμός ή ανέλπιστη βλάβη τη μέρα εκείνη, διηγήθηκε το περιστατικό και ότι εάν δεν ξυπνούσε από τη φωνή του οσίου και δεν έφευγε από τον τόπο που κοιμόταν, ο βράχος ασφαλώς θα τον συνέτριβε. Άκουσε αυτά ο μέγας και ταπεινόφρων Ιωάννης αλλά δεν φανέρωσε στον μαθητή του το όραμα ούτε ότι δεήθηκε στον Θεό γι’ αυτόν, αλλά δόξαζε τον πολυεύσπλαχνο Κύριο και τον ευχαριστούσε διότι λύτρωσε τον υποτακτικό του από αιφνίδιο και τραγικό θάνατο.
Στο ασκητήριο του Θολά παρέμεινε ο όσιος μέχρις ότου κατά επίμονη απαίτηση των κοινοβιατών αδελφών της μονής Σινά δέχθηκε και έγινε ηγούμενός τους. Νοσταλγώντας όμως την ερημική ζωή, μετά μερικά έτη, άφησε την ηγουμενία και επανήλθε στο ερημητήριό του, όπου και τελειώθηκε σε ηλικία περίπου 70 ετών.
Υπάρχουν και άλλα περιστατικά, όπως εκείνο που προαναφέρθηκε, τα οποία δείχνουν την αρετή και την παρρησία την οποία είχε ο άγιος κοντά στον Θεό, τα οποία παραλείπουμε για λόγους συντομίας. Εκείνο όμως που δεν μπορούμε να μη αναφέρουμε είναι ότι ο όσιος αυτός Ιωάννης άφησε δύο συγγράμματα, την Κλίμακα, την οποία οι μοναχοί ονόμαζαν και αγία Κλίμακα ή Κλίμακα του Παραδείσου ή Κλίμακα των αρετών, και λόγον «εις τον Ποιμένα». Την ιδέα της συγγραφής της Κλίμακος και τον τίτλο της θεωρείται ότι υπέβαλε ο ομώνυμος φίλος του οσίου μας και ηγούμενος της μονής Ραϊθού κοντά στην Ερυθρά θάλασσά.
Από την κλίμακα αυτή των αρετών, η οποία φέρει μέχρι τις κορυφές της πνευματικής τελειότητας, και από τον λόγο περί μετανοίας, ως επίκαιρο, παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Μετάνοια σημαίνει ανανέωση του βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με τον Θεό για νέα ζωή. Μετάνοια σημαίνει σκέψη αυτοκατακρίσεως· αμεριμνησία για όλα τα άλλα και μέριμνα για τη σωτηρία του εαυτού μας. Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα της ελπίδος και αποκήρυξη της απελπισίας. Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωση με τον Κύριο, με έργα αρετής αντίθετα προς τα παραπτώματά μας. Μετάνοια σημαίνει θεληματική υπομονή όλων των θλιβερών πραγμάτων.
Κανείς από όσους πενθούν για τις αμαρτίες τους ας μη περιμένει την πληροφορία ότι συγχωρήθηκε, τη στιγμή του θανάτου του. Διότι κάτι που είναι άγνωστο είναι και αβέβαιο.
Όπου εμφανιστεί το Πνεύμα του Κυρίου, ο δεσμός για τις αμαρτίες λύθηκε. Όπου εμφανιστεί απέραντη ταπείνωση, ο δεσμός για τις αμαρτίες λύθηκε. Όσοι έφυγαν από τη ζωή αυτή χωρίς αυτά τα δύο, ας μη πλανώνται· είναι δεμένοι.
Όποιος θρηνεί τον εαυτό του δεν βλέπει την πτώση του άλλου. Απόδειξη ότι έσβησε το χρέος των αμαρτιών μας είναι το να θεωρούμε πάντοτε χρεώστη τον εαυτό μας. Σημείο της πραγματικής και επιμελούς μετανοίας είναι το να θεωρούμε τον εαυτό μας άξιο για όλες τις θλίψεις που μας συμβαίνουν είτε από τους ανθρώπους είτε από τους δαίμονες, και για πολύ περισσότερες.
Είθε και η δική μας ζωή να είναι ζωή μετανοίας, της οποίας τους καρπούς ήδη από την παρούσα ζωή να γευτούμε, με τις πρεσβείες του σήμερα εορταζομένου οσίου Ιωάννου του Σιναΐτου και όλων των άλλων πραγματικά μετανοημένων. Αμήν.
Αρχιμ. Λουκάς Τσιούτσικας
