Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, η αρχή του κατά Ματθαίον αγίου Ευαγγελίου, μας παρέθεσε τη γενεαλογία του «Ιησού Χριστού, υιού Δαβίδ, υιού Αβραάμ» και έπειτα συνοπτικά τη γέννησή Του, η οποία θα περιγραφεί λεπτομερώς στις περικοπές της κύριας ημέρας. Φθάνουμε λοιπόν στα Χριστούγεννα!

Το ανάγνωσμα δίνει τη θεανθρωπική διάσταση του Χριστού: δυο ουσίες σε ένα πρόσωπο. Πώς εξάγεται τούτο; Απλούστατα, αφού είχε προπάτορες, άρα γεννήθηκε, και αφού οι πρόγονοί Του υπήρξαν άνθρωποι, άρα και Αυτός, ο απόγονός τους, ήταν άνθρωπος. Αυτά ως προς την κατά σάρκα γέννησή Του.

Ωστόσο δεν σταματάει εδώ ο θείος λόγος. Η γενεαλόγησή Του περνάει στη θεία Του φύση. Γεννήθηκε «εκ Πνεύματος Αγίου», χωρίς πατέρα, «ασυνδύαστα» (Θεοτοκίο Γ’ Ωδής Κυριακής πλ. Α’ Ήχου). Αναλογικά με τις δυο ουσίες Του, υπήρξε «αμήτορας», χωρίς μητέρα, κατά τη θεότητα, και «απάτορας», χωρίς πατέρα, κατά την ανθρωπότητα. Έτσι το πρώτο κεφάλαιο της Καινής Διαθήκης διακηρύσσει ότι ήρθε ο Θεάνθρωπος.

Πώς θα ερχόταν αισθητά η θεότητα στον κόσμο; Η ουσία της είναι απρόσιτη. Όταν κάποτε ο Μωυσής, ο στενότατος φίλος τού Σαβαώθ στην Παλαιά Διαθήκη (Γεν. 33.11) και πιστός «εν όλω τω οίκω» του Θεού (Εβρ. 3.2), του είχε ζητήσει να Τον δει, η απάντηση ήταν ρητή και κατηγορηματική: «Δεν θα δυνηθείς να δεις το πρόσωπό Μου, γιατί με κανένα τρόπο δεν θα δει άνθρωπος το πρόσωπό Μου και θα [επι]ζήσει» (Έξ. 33.18,20).

Το ίδιο εξέφρασε λακωνικά στην Καινή Διαθήκη ο επιστήθιος «μαθητής εκείνος, ον ηγάπα ο Ιησούς» (Ιω. 21.7), ο Ιωάννης: «Θεόν ουδείς πώποτε τεθέαται» (4.12), για να συνεχίσει στον ίδιο στίχο «ο μονογενής υιός ο ων εις τον κόλπον του πατρός, εκείνος εξηγήσατο».

Αν λοιπόν η περιορισμένη φύση δεν άντεχε ν’ αντιπαρατεθεί και να έρθει πρόσωπο προς πρόσωπο με τη θεία ακατάληπτη και αψηλάφητη φύση, τότε πώς θα κατέβαινε ο Θεός στον πλανήτη μας; Έπρεπε οπωσδήποτε να αυτοπερισταλεί και να πάρει μορφή οικεία στον άνθρωπο.

Ποια όμως ήταν η οικειότερη και τελειότερη μορφή πάνω στη γη; Ο άνθρωπος! Και κάτι ακόμη: Ο άνθρωπος ήταν το πιο οικείο δημιούργημα στον Θεό, αφού ήταν κατά κάποιο τρόπο «αντίγραφό» Του· τον είχε επεξεργασθεί «κατ’ εικόνα… και καθ’ ομοίωσίν» Του (Γεν. 1.26). Ήταν το μοναδικό πλάσμα που είχε τα χαρακτηριστικά της θεότητος, σε μικρογραφία βέβαια.

Έτσι ο Χριστός ομοιώθηκε «κατά πάντα τοις αδελφοίς» (Εβρ. 2.17) εκτός όμως αμαρτίας. Αν είχε ομοιωθεί και κατ’ αυτή, δεν θα είχε αναλάβει την ιδανική ανθρώπινη ουσία, όπως είχε βγει καλή λίαν (Γεν. 1.31) από τα χέρια και την πνοή τού Πλαστουργού (Γεν. 2.7).

Γεννήθηκε λοιπόν ο Μεσσίας. Για τη γέννησή Του εκτός από τις δυο φύσεις χρειάσθηκαν και δυο παράγοντες αποφασιστικοί, δυο ελεύθερες βουλήσεις προς συνεργία, η θεία και η ανθρώπινη. Η πάναγνη Κόρη συμφώνησε ταπεινά με το θείο θέλημα λέγοντας «Ιδού η δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι» (Λουκ. 1.38).

Γίνονται τώρα δυνατά τα αδύνατα. Αδύνατο γέννηση χωρίς πατέρα, αδύνατο μητέρα παρθένος· αλλά θα μας θυμίσει το τροπάριο ότι «όπου Θεός βούλεται, νικάται η τάξη της φύσεως καθώς έχει γραφεί» (Κάθισμα Χριστουγέννων).

Πελώριο, πρωτοφανές και ανεπανάληπτο θαύμα η γέννηση του Σωτήρα, μα και τεράστια και ακατανόητα τα συνοδά περιστατικά της. Ο Παντοκράτωρ «στου Οποίου το χέρι βρίσκεται η πνοή όλων των όντων» (Τροπάριο Ε’ Ωδής Μεγ. Πέμπτης) έγινε βρέφος. «Αυτός που συνέχει στην άχραντη… παλάμη τα σύμπαντα» (Ευχή Ε’ Λυχνικού) «εαυτόν εκένωσε» (Φιλ. 2.7) και μίκρυνε τόσο ασύλληπτα –σε άλλη περίπτωση θα λέγαμε τόσο τραγικά– που έγινε έμβρυο, απειροελάχιστο στην αρχή.

Γεννήθηκε έπειτα τόσο αδύναμος που είχε ανάγκη τη φροντίδα της μητέρας του, να τον έτρεφε, να τον ζέσταινε, και την προστασία του Ιωσήφ.

Απύθμενη η συγκατάβαση του Ιησού. Αφάνταστη η ταπείνωσή Του.

Η δε ταπείνωσή Του δεν αρκέσθηκε στη σμίκρυνσή Του, αλλά επεκτάθηκε και στην ατιμία Του. Γεννήθηκε σε φάτνη σταύλου, ούτε καν σε καλύβα! Η αγάπη του Χριστού παρατρέχει τέτοια οξύμωρα και απρόσμενα, τέτοιες «μικρότητες».

Ήταν γιος ανθρώπου· γεννήθηκε και πέθανε. Μα και γιος Θεού, ώστε αναστήθηκε και αναλήφθηκε πάλι «όπου ήταν προηγουμένως» (Εσπέριο Αναλήψεως). Και τα πρώτα και τα δεύτερα συνδυαζόμενα παρέχουν σαφή πειστήρια της θεανθρώπινης υποστάσεώς Του.

Ιερομόναχος Ιουστίνος

Κυριακή προ των Χριστουγέννων