«Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν
και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι» (Μρ. 8:34).
Ο Κύριός μας είχε αρχίσει να φανερώνει στους μαθητές του πως πρέπει να πάει στα Ιεροσόλυμα και εκεί να πάθει, να θανατωθεί και την τρίτη ημέρα να αναστηθεί. Τότε τον πήρε κατά μέρος ο Πέτρος και άρχισε να τον μαλώνει και να του λέει: «Θεός φυλάξει, Κύριε! Να μη σου συμβεί αυτό!» Και ο Ιησούς γύρισε και του είπε: «Φύγε από μπροστά μου, σατανά! Συ μου γίνεσαι εμπόδιο, γιατί δεν φρονείς εκείνα που φρονεί ο Θεός, αλλά αυτά που φρονούν οι άνθρωποι». Και πρόσθεσε στους μαθητές του: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του και ας με ακολουθεί».
Ο Χριστός δηλαδή παρουσιάζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχει κάποιος, προκειμένου να τον ακολουθήσει, προκειμένου να είναι πραγματικός χριστιανός. Και το πρώτο είναι η θέληση. Και μάλιστα η ελεύθερη θέληση.
Όστις θέλει.
Ο Θεός έπλασε ελεύθερο τον άνθρωπο. Του έδωσε το αυτεξούσιο. Ως εκ τούτου ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να μένει κοντά στο Θεό ή να φεύγει μακριά του, να κάνει το καλό ή το κακό.
Δεν μπορεί να υπάρξει αρετή χωρίς την ελευθερία. Όταν κάνω το καλό διότι κάποιος άλλος με πιέζει να το κάνω, αυτό δεν είναι αρετή. Και ο Χριστός σέβεται απόλυτα τον άνθρωπο και την ελευθερία του. Δεν υποχρεώνει κανένα. Απλώς δείχνει το σωστό, το καλό, το κατά φύσιν, και προτρέπει τον άνθρωπο να το ακολουθήσει. Όμως απ’ εκεί και πέρα, την απόφαση θα την πάρει ο ίδιος ο άνθρωπος.
Βέβαια πολλές φορές φαίνεται, ο Θεός, με διάφορα δυσάρεστα, να μας πιέζει να τρέξουμε προς αυτόν. Όμως πρέπει να διευκρινίσουμε ότι αυτές οι συμφορές είναι συνέπειες, γενικώς, της αμαρτίας του ανθρώπου, ο δε Θεός, απλώς επιτρέπει από αγάπη, ο άνθρωπος να υποστεί τις συνέπειες της αφροσύνης του, και έτσι να μάθει με το κακό εκείνα που δεν μπόρεσε να μάθει με το καλό, και τελικά να συνετιστεί να μετανοήσει και να σωθεί.
Γι’ αυτό ας σεβόμαστε και εμείς τους άλλους, ας ανεχόμαστε τις επιλογές τους κι ας μη θέλουμε να επιβάλλουμε οπωσδήποτε τις δικές μας, έστω και “σωτήριες”, αφήνοντας περισσότερο πεδίο δράσεως στον Θεό για να επέμβει όπως και όταν θέλει.
Στην περίπτωση όμως των μικρών παιδιών, στα οποία δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως ο νους και η κρίση τους, επιβάλλεται να ενεργήσουμε πιο ανελεύθερα. Όπως στην περίπτωση σοβαρής σωματικής αρρώστιας τη θεραπευτική επέμβαση τους την επιβάλλουμε, έτσι και πνευματικά, πρέπει να τους δοθεί ό,τι καλύτερο και σωτήριο έχει επιλέξει η πείρα των ενηλίκων, το οποίο μετά μπορούν να κρατήσουν ή να απορρίψουν.
* * *
Για να ακολουθήσει λοιπόν κανείς τον Χριστό χρειάζεται πρώτον να το θέλει. Μετά χρειάζεται το «απαρνησάσθω εαυτόν». Το να απαρνηθεί τον εαυτό του. Και τον κακό αλλά και τον καλό εαυτό του. Πρέπει πρώτα να αδειάσει κανείς από τα δικά του, ακόμα και τα καλά, για να μπορέσει να γεμίσει με τα του Χριστού. Τα ανθρώπινα, όσο καλά και αν φαίνονται, αποτελούν εμπόδιο στο να δεχθούμε τα του Θεού.
Πιο συγκεκριμένα πρέπει να αφήσουμε: Τις γνώμες και τις σοφίες μας. Δυστυχώς αυτά τα έχουμε περί πολλού και δεν τα αφήνουμε εύκολα. Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι και η μεγαλύτερη ανθρώπινη σοφία μπρος στη σοφία του Θεού, είναι μωρία, πραγματική ανοησία. «Το μωρόν του Θεού (αυτό που μοιάζει με μωρία του Θεού) σοφώτερον των ανθρώπων εστί», και «η σοφία του κόσμου τούτου μωρία παρά τω Θεώ εστί». Η ανθρώπινη σοφία μπορεί να μας οδηγήσει προς το Θεό. Δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει την σοφία του Θεού, την αλήθεια του Χριστού, την αλήθεια του Ευαγγελίου. Ο Κύριος, όπως ακούσαμε στο σημερινό Ευαγγέλιο, χαρακτήρισε τον Πέτρο σατανά, διότι προσπάθησε να παρεμποδίσει το έργο του, φρονώντας τα των ανθρώπων και όχι τα του Θεού. Γι’ αυτό, «ει τις δοκεί σοφός είναι εν υμίν… μωρός γενέσθω, ίνα γένηται σοφός».
Ακόμη απάρνηση του εαυτού μας είναι το να αφήνουμε τις επιθυμίες και τα θελήματά μας, όχι μόνο τα αμαρτωλά αλλά και τα καλά. Αν ο Χριστός έλεγε «ου ποιώ το θέλημα το εμόν αλλά το θέλημα του πέμψαντός με Πατρός», αν άφηνε το δικό του φυσικό και καθαρό ανθρώπινο θέλημα, εμείς πόσο περισσότερο θα πρέπει να αφήνουμε το δικό μας θέλημα, που από τη γέννησή μας ρέπει προς το κακό;
Αυταπάρνηση είναι και το να αφήνω τα δικαιώματά μου χάριν του άλλου. Την ξεκούραση και τον ύπνο που δικαιούμαι. Τις ανέσεις που εύκολα μπορώ να έχω και που οι άλλοι συνήθως απολαμβάνουν. Το να ντύνομαι ή να ομιλώ όπως μου αρέσει. Το να τρώγω και να πίνω ό,τι τραβά η όρεξή μου.
Αυταπάρνηση είναι να αφήνω το δίκαιό μου. Να σιωπώ όταν άδικα με κατηγορούν, να υπομένω όταν με συκοφαντούν, να υποχωρώ εν γνώσει μου, όταν ολοφάνερα με αδικούν.
Αυταπάρνηση είναι, αν χρειασθεί, να αφήσω οτιδήποτε έχω πολύτιμο, ακόμη και την ίδια τη ζωή μου, όπως οι άγιοι μάρτυρες, για χάρη του Χριστού.
* * *
Τέλος, η τρίτη προϋπόθεση για να ακολουθήσει κανείς τον Χριστό: «και αράτω τον σταυρόν αυτού». Και ας σηκώσει τον σταυρό του.
Ποιος είναι ο σταυρός που πρέπει να σηκώσουμε;
Κατ’ αρχάς αυτά που αναφέραμε προηγουμένως. Το να απαρνηθεί κανείς τον εαυτό του δεν είναι εύκολο πράγμα. Είναι ένας πραγματικός σταυρός.
Σταυρός είναι ακόμα τα βάσανα και οι θλίψεις της ζωής αυτής. Πολύς ο πόνος και μεγάλος ο σταυρός. Όμως γίνεται ελαφρότερος αν αναλογισθούμε, μάλλον μας γίνει πεποίθηση, ότι, οτιδήποτε επιτρέπει ο Θεός να έλθει στη ζωή μας, είναι οπωσδήποτε για το καλό μας, απαραίτητο για τη σωτηρία μας.
Κυρίως όμως σταυρός είναι η με τη θέλησή μας υπακοή στις εντολές του Χριστού. Σταυρός είναι ο αγώνας για την κάθαρση, την απαλλαγή από την τυραννία των παθών, τη μεταμόρφωση της ψυχής μας. Δεν υπάρχουν μέσα μας κακές δυνάμεις που πρέπει να αποβάλλουμε, αλλά διεστραμμένες δυνάμεις που πρέπει να μεταμορφωθούν.
Σταυρός ιδιαίτερα είναι η αγάπη. Η αγάπη από τη φύση της είναι υπέρβαση του εγώ, κένωση, θυσία. Ο Χριστός με τη σταύρωσή του έδειξε την ανυπέρβλητη αγάπη του και προς τον Θεό Πατέρα, αλλά και προς εμάς. Και εμείς σταυρωνόμαστε, πρέπει να σταυρωνόμαστε καθημερινά, για να δείξουμε την αγάπη μας στο Θεό και τους άλλους.
Ο Ορθόδοξος δεν αντιστέκεται κοσμικά στη δύναμη που ξεσπά επάνω του. Πολεμά με την αγάπη. Είναι άοπλος και οπλισμένος. Σταυρωμένος στο σταυρό της αγάπης, είναι ο πραγματικά ελεύθερος και διαθέτει τη μεγαλύτερη δύναμη.
* * *
Όλα αυτά, αυταπάρνηση, σταυρός, θυσία, πιθανώς να ακούονται “ωσεί λήρος” (ως φλυαρίες) στα αυτιά του ανθρώπου της εποχής μας – εποχής δικαιωμάτων και απολαύσεων – και να θεωρούνται τρέλα. Για μας όμως είναι η οδός του Θεού. “Η οδός του Θεού σταυρός καθημερινός εστιν”, κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο. Είναι η υγιής τρέλα, η ανώτερη από τη σύνεση του κόσμου τούτου, με την οποία μακάρι όλοι μας να τρελαθούμε. Η νέκρωση η ζωοποιός, την οποία είθε πάντες να υποστούμε.
Διαφορετικά, όπως τονίζει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, εάν αγαπάς δόξα ανθρώπων και θέλεις να προσκυνείσαι και ζητάς ανάπαυση, ξέφυγες από τον δρόμο του Κυρίου. Διότι πρέπει να συσταυρωθείς μ’ αυτόν που σταυρώθηκε, να συνταφείς μ’ αυτόν που έπαθε, για να συνδοξαστείς έτσι μ’ αυτόν που δοξάστηκε… Διότι δεν είναι δυνατόν κανείς, χωρίς παθήματα και χωρίς να βαδίσει την τραχεία και στενή και τεθλιμμένη οδό να εισέλθει στην πόλη των αγίων και να αναπαυθεί και να συμβασιλεύσει με τον βασιλέα Χριστό, στον οποίο ταιριάζει κάθε δόξα στους απέραντους αιώνες. Αμήν.
Αρχιμ. Λουκάς Τσιούτσικας
