– Με ποιο είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στη θερμή καρδιακή προσευχή;
– Με κάθε είδος προσευχής μπορούμε να φθάσουμε στην καρδιακή προσευχή. Και με την ανάγνωση του Ψαλτηρίου, αν την κάνουμε με μεγάλη πίστη και προσοχή, με τις μετάνοιες, τους Χαιρετισμούς, ακόμη με την πνευματική ψαλμωδία, τη νηστεία και την ολονύκτια αγρυπνία.
Οι άγιοι Πατέρες όμως έχουν εκλέξει την ευχή του Ιησού ως ανώτερο μέσο αποκτήσεως της καρδιακής προσευχής. Πιο υψηλά από την προσευχή αυτή είναι η έκσταση, όπως είπαμε, η αρπαγή του νου, που ονομάζεται από τους Πατέρες και «πνευματική θεωρία», και συμβαίνει όταν καθαρισθεί τελείως η καρδιά. Σ’ αυτό το ύψος έφθασαν ο Μωυσής, ο Ηλίας και ιδιαίτερα ο απόστολος Παύλος, ο οποίος ανέβηκε μέχρι τον τρίτο ουρανό. Στην ύψιστη αυτή βαθμίδα της προσευχής παραμένουν οι σωματικές αισθήσεις και δυνάμεις, αλλά τις κυβερνά το Άγιο Πνεύμα όπου και όπως θέλει, διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί σωστά να τις κυβερνήσει.
Ο νους του ανθρώπου σε τέτοιες στιγμές λιώνει σαν κερί στη φωτιά από τη δύναμη του θείου πυρός και παύουν οι ενέργειές του. Δεν μπορεί τότε ο άνθρωπος με την ανθρώπινη αντίληψη να καταλάβει τα μυστήρια αυτά του Αγίου Πνεύματος. Ούτε τις θείες αποκαλύψεις, κατά τον καιρό της προσευχής, δεν μπορεί σε άλλους να εξηγήσει, παρά μόνο σε όσους βρίσκονται στην ίδια ή υψηλότερη κατάσταση απ’ αυτόν, όπως ήταν ο προφήτης Δανιήλ, ο οποίος δεν μπορούσε να εξηγήσει τις θείες αποκαλύψεις και του τις εξήγησε ο αρχάγγελος Γαβριήλ.
– Γνωρίσατε κανένα μοναχό ή λαϊκό που να έχει την καρδιακή προσευχή;
– Γνώρισα μερικούς ερημίτες που ζούσαν στις τρώγλες των δασών γύρω από το μοναστήρι Συχαστρία, τη σκήτη Σύχλα, τη μονή Παλαιά Αγαπία, αλλά πόσο είχαν προοδεύσει στην αρετή μόνον ο Θεός το γνωρίζει. Τώρα όλοι αυτοί έφυγαν από τον κόσμο. Την καρδιακή προσευχή είχαν επίσης πατέρες από το μοναστήρι μας, όπως ο π. Γερβάσιος Γκάσπαρ, ο π. Παΐσιος Νικητένκου που ήταν επί δεκαετίες ο μάγειρας της μονής μας († 1970) και ίσως ο κατά σάρκα αδελφός μου μοναχός Γεράσιμος Ηλίε.
Όμως η καρδιακή προσευχή είναι ένα μυστικό έργο που το γνωρίζει μόνο ο Θεός, και αυτός που την έχει δύσκολα τη λέει στους άλλους. Μάλιστα μερικές φορές ούτε ο ίδιος ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ότι έχει την καρδιακή προσευχή.
Υπάρχουν και λαϊκοί που έχουν αυτή την προσευχή, ώστε ξεπερνούν ακόμη και αυτούς τους μοναχούς. Να σας πω ένα θαυμαστό γεγονός που είδα εδώ στην εκκλησία της Μονής μας πριν από δέκα χρόνια. Βρισκόμουν στο άγιο Βήμα. Είχα έλθει στην εκκλησία από τις 4 το πρωί και διάβαζα την θεία Μετάληψη μπροστά από την αγία Τράπεζα γονατιστός. Μετά από λίγη ώρα μπήκε μέσα μια γυναίκα να προσευχηθεί, η οποία είχε έλθει από το βράδυ στο μοναστήρι. Δεν τη γνώριζα. Προσκυνούσε όλες τις εικόνες και έκανε παντού μετάνοιες. Δεν γνώριζε ότι κάποιος ήταν στην εκκλησία. Ήταν σκοτάδι, διότι ήταν τότε χειμώνας. Σαν την είδα να προσεύχεται τόσο θερμά, την παρατηρούσα συνεχώς από την Ωραία Πύλη. Εκείνη πήγε και γονάτισε στο μέσο της εκκλησίας, ύψωσε τα χέρια της ψηλά και έλεγε από την καρδιά της αυτά τα λόγια: «Κύριε, μη με εγκαταλείπεις! Κύριε, μη με εγκαταλείπεις!»
Εγώ τότε είδα ένα λαμπρό κίτρινο φως γύρω της και τρόμαξα. Κατόπιν η γυναίκα έπεσε με το πρόσωπο στη γη και προσευχόταν σιωπηλά· η φωτεινή νεφέλη που την περιέλουζε μεγάλωσε περισσότερο και μετά σιγά-σιγά εξαφανίσθηκε. Αφού έσβησε εκείνο το θείο φως, η γυναίκα σηκώθηκε και βγήκε έξω από την εκκλησία. Ήταν μια απλή γυναίκα από τα γειτονικά χωριά μας.
Να, λοιπόν, ποιος έχει το δώρο της προσευχής! Να, που και οι λαϊκοί ξεπερνούν τους μοναχούς! Εγώ έκανα μετά Προσκομιδή και από τη μεγάλη μου συγκίνηση άρχισα να κλαίω και έτρεμα με τα χαρτιά μνημονεύσεως στο χέρι. Μόνο ο Θεός γνωρίζει πόσοι υπάρχουν εκλεκτοί σ’ αυτόν τον κόσμο!
Από το περιοδικό “Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ”, Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 10 (1985), άρθρο: «Διάλογοι περί προσευχής», σελ. 49.
