Ο θάνατος είναι χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Η ψυχή και το σώμα, ενωμένα με τη βούληση του Θεού, χωρίζονται πάλι με τη βούληση του Θεού. Ο χωρισμός αυτός είναι συνέπεια της πτώσεώς μας, εξαιτίας της οποίας το σώμα έπαψε να είναι άφθαρτο, όπως πλάστηκε από τον Πλάστη του. Ο θάνατος του ανθρώπου, που ήταν δυνητικά αθάνατος, είναι η συνέπεια της παρακοής του στην εντολή του Θεού.
Με τον θάνατο ο άνθρωπος διαχωρίζεται στα μέρη από τα οποία αποτελείται. Έτσι, μετά τον θάνατο, δεν υπάρχει πια ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα. Ψυχή και σώμα υπάρχουν πια ξεχωριστά. Γιατί και το σώμα συνεχίζει να υπάρχει, μολονότι το βλέπουμε να διαλύεται και «να επιστρέφει στη γη από την οποία προήλθε» (Γεν. 3:19)· συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και μετά την πλήρη αποσύνθεσή του· συνεχίζει να υπάρχει όπως ο σπόρος που σαπίζει μέσα στο χώμα (Ιω. 12:24), περιμένοντας την επανένωσή του με την ψυχή, οπότε θα γίνει πια απρόσβλητο από τον θάνατο.
Βέβαια, όπως είναι γνωστό, τα σώματα των εκλεκτών του Θεού δεν υπόκεινται σε αποσύνθεση. Διαποτισμένα καθώς είναι από τη χάρη του Θεού, ακόμα και κάτω απ’ του θανάτου τη σκια προαναγγέλλουν την ένδοξη ανάστασή τους. Αντί για δυσοσμία αναδίδουν ευωδία· αντί να μολύνουν θανάσιμα τους ανθρώπους, τους θεραπεύουν απ’ όλες τις αρρώστιες και τους χαρίζουν ζωή. Τέτοια σώματα είναι νεκρά και ζωντανά συνάμα – νεκρά ως προς την ανθρώπινη φύση, αλλά ζωντανά λόγω της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος μέσα τους. Τέτοια σώματα είναι αψευδείς μάρτυρες του μεγαλείου και της αγιότητας του προπτωτικού ανθρώπου, μεγαλείου και αγιότητας που ανακτώνται με τη λύτρωση.
Στο διάστημα που το σώμα κοιμάται τον ύπνο του θανάτου, τι συμβαίνει με την ψυχή; Ο λόγος του Θεού μας αποκαλύπτει πως οι ψυχές μας, μετά τον χωρισμό τους από τα σώματα, πηγαίνουν, ανάλογα με τις καλές ή κακές ιδιότητες που απέκτησαν κατά την επίγεια ζωή μας, είτε μαζί με τους φωτεινούς αγγέλους είτε μαζί με τους σκοτεινούς δαίμονες. Οι άγγελοι και οι δαίμονες, βλέπετε, πλάστηκαν από τον Θεό με την ίδια φύση, φύση άυλη και ασώματη. Διαφέρουν μόνο ως προς τις ιδιότητες, καθώς οι άγγελοι παραμένουν άκακοι και αγαθοί, όπως δημιουργήθηκαν, ενώ οι δαίμονες, πέφτοντας, οικειώθηκαν απόλυτα το κακό με την ελεύθερη βούλησή τους.
Στις θείες Γραφές και στα συγγράμματα των αγίων πατέρων υπάρχουν πολλές μαρτυρίες σχετικές με τη μεταθανάτια κατάσταση των ψυχών.
Στον σταυρωμένο ληστή, που μετανόησε, ο Κύριος υποσχέθηκε άμεση ψυχική μετάβαση στον παράδεισο: «Σε βεβαιώνω ότι σήμερα κιόλας θα είσαι μαζί μου στον παράδεισο» (Λουκ. 23:43). Ο πολύπαθος φτωχός Λάζαρος της ευαγγελικής παραβολής, μετά τον θάνατό του, μεταφέρθηκε από αγγέλους κοντά στον Αβραάμ, δηλαδή στον παράδεισο, ενώ ο άσπλαχνος πλούσιος, που καθημερινά διασκέδαζε σε πλούσια συμπόσια με μεγαλοπρέπεια, πεθαίνοντας, ρίχθηκε στον άδη (Λουκ. 16:19-23). Οι ψυχές των δικαίων που χωρίστηκαν μαρτυρικά από τα σώματά τους, αναπαύονται μέσα στη μακαριότητα του ουρανού, αναμένοντας την ανάσταση των σωμάτων, όπως μας πληροφορεί ο θεόπνευστος Ιωάννης ο Θεολόγος (Αποκ. 6:10-11). Την ανάσταση αναμένουν και οι ψυχές των αμαρτωλών, αλλά αυτές μέσα στα φρικτά βάσανα του άδη (Αποκ. 20:13).
Όταν σημάνει η σάλπιγγα της αναστάσεως, ο παράδεισος θα παρουσιάσει τις ψυχές των πολιτών του ουρανού (Φιλιπ. 3:20), ώστε αυτές να ενωθούν ένδοξα με τα σώματά τους, τα οποία θα ζωοποιηθούν μόλις ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού (Ιω. 5:25). Τότε και ο άδης θα παρουσιάσει τους νεκρούς, που κρατά δέσμιους, για την τελική φοβερή Κρίση και καταδίκη τους. Μετά την αναγγελία της αποφάσεως του Κριτή, η μακαριότητα των δικαίων θα πολλαπλασιαστεί, καθώς επίσης και ο κολασμός των αμαρτωλών, που θα επιστρέψουν στον άδη (Ψαλμ. 9:18).
Από το βιβλίο: Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Επισκόπου Καυκάσου και Μαύρης Θάλασσας, Έργα 5. Λόγος για τα πνεύματα – λόγος για τον θάνατο. Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2014.
