Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η παραβολή των κακών γεωργών (Ματθ. 21.33-42) αποτελεί συγκεφαλαίωση όλης της σχέσεως του Θεού προς τον άνθρωπο.
Τί εννοούμε; Ο Θεός κατασκεύασε την Κτίση και τον άνθρωπο ειδικότερα. Η Κτίση εδώ παραβάλλεται με τον αμπελώνα, τον οποίο ανέθεσε ο Θεός στον άνθρωπο να τον γεωργεί. Θυμίζει η εικόνα τα πρώτα κεφάλαια της Γραφής, που μας πληροφορούν για τη δημιουργία του Παραδείσου χάριν των γεναρχών μας, ώστε να τον εργάζονταν και να τον φυλάσσαν – άπονα βέβαια, χωρίς κόπο.
Λοιπόν έπλασε ο Πανάγαθος τον Αδάμ ως επιστέγασμα του κόσμου, και περίμενε να φέρει καρπό. Βλέπουμε έως εδώ τον Θεό σαν παραγωγό, και μάλιστα παραγωγό έργου τελείου. Όχι απλώς φύτεψε αμπέλι, λέει η παραβολή, μα και το έκανε άρτιο: Το περίφραξε, και επιπλέον το ασφάλισε με πύργο, και ακόμη έσκαψε και πατητήρι. Το εφοδίασε με όλες τις προϋποθέσεις για ν’ αποδώσει – αλληγορικά το εφοδίασε με όλα τα επιτήδεια και αρμόδια προς σωτηρία.
Δεύτερο στοιχείο, δεύτερη σχέση του Θεού με τον κόσμο: Όχι μόνο είναι ο οικοδεσπότης του, ως ο Δημιουργός του, αλλά είναι και ο προνοητής του. Με άλλα λόγια, όταν ο Παντεχνίτης έφερε στην ύπαρξη το Σύμπαν δεν το ξέχασε μετά, μα πάντοτε το θυμάται, πάντοτε έχει την έγνοια του, καθώς ο κύριος του αμπελώνα τον είχε πάντοτε κατά νουν, οπότε έστελνε περιοδικά ανθρώπους του.
Τρίτο στοιχείο: Η ανάπλαση του κόσμου. Για να συνετίσει τους γεωργούς-ανθρώπους, ώστε να διορθωθούν και να καρποφορήσουν τις αρετές, έστειλε κατά καιρούς πολλούς εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους Του, τέλος δε και τον ίδιο τον Υιό Του, που θυσιάσθηκε ακριβώς για να αναπλάσει το ανθρώπινο φύραμα.
Οπότε τι μένει; Μένει το τέταρτο στοιχείο, η Κρίση. Τα τρία πρώτα στοιχεία ανήκουν στο παρελθόν – το τέταρτο στο μέλλον, στα έσχατα του κόσμου και στο πάγκοινο δικαστήριο· ή μερικότερα, για τον καθένα προσωπικά, στη στιγμή του θανάτου του, που είναι μιά μικρογραφία της τελικής Κρίσεως, γιατί εδώ κλείνει κάθε περαιτέρω δυνατότητα δραστηριότητας, κλείνει η «δικογραφία» καί είναι έτοιμη για την Κρίση.
Η παραβολή βρίσκει εφαρμογή είτε σε ολόκληρο έθνος, στον Ισραήλ που απέρριψε τους προφήτες και στη συνέχεια Αυτόν που εκείνοι προανήγγειλαν, δηλαδή τον Μεσσία, είτε ατομικά στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, που απορρίπτει τον Σωτήρα.
Πριν προχωρήσουμε, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η παραβολή εμπεριέχει αρκετά ανθρωποπαθή σημεία. Δηλαδή η Γραφή, για να μας κάνει πιο καταληπτές μερικές αλήθειες, αποδίδει στον Θεό εικόνες ανθρώπινες. Π.χ. αν και ο Θεός δεν έχει σώμα, λέει ότι ο βραχίονάς Του είναι δυνατός, που σημαίνει πως η δύναμή Του είναι μεγάλη. Έτσι η ουσία και ο σκοπός της παραβολής καλύπτεται και συνάμα ανακαλύπτεται στο βάθος των εικόνων και της όλης, σφαιρικής ανελίξεώς της.
Ο Χρυσόστομος μιλώντας για τους ανθρωπομορφισμούς που η Βίβλος χρησιμοποιεί για τη θεότητα, παρατηρεί ότι δεν έχουν την ίδια σημασία οι λέξεις όταν αναφέρονται στον Θεό και όταν στους ανθρώπους. Λέμε ότι ζηλεύει ο Θεός: «Ζηλώ γαρ υμάς Θεού ζήλω» (Β’ Κορ. 11.2)· οργίζεται: «Κύριε, μη με ελέγξεις με τον θυμό Σου» (Ψαλμ. 6.1)· κοιμάται: «Σήκω· γιατί κοιμάσαι, Κύριε;» (Ψαλμ. 43.24)· μετανοιώνει: «Μετανόησα που έκανα τον άνθρωπο» (Γεν. 6.7)· μισεί: «Τις γιορτές σας και τις νεομηνίες σας τις μισεί η ψυχή μου» (Ησ. 1.14). Αλλά μη προσέχουμε την ευτέλεια των λέξεων, συνεχίζει ο ιερός Πατήρ. Να λαβαίνουμε υπ’ όψιν μας τα θεοπρεπή νοήματα. Ζηλεύει ο Κύριος, επειδή αγαπάει· οργίζεται όχι λόγω κακίας, αλλά για να τιμωρήσει· κοιμάται όχι από αδυναμία, μα επειδή μακροθυμεί (πρβλ. Εις Ευτρόπιον Β’, 7).
Λοιπόν σε διάφορα σημεία η Παλαιά Διαθήκη παρομοιάζει τον Εβραϊκό λαό με αμπέλι, όπως λ.χ. στον Ψαλμό 79 (9-16). Επαναλαμβάνει εκφράσεις του η επίκληση του επισκόπου προς τον Κύριο: «Επίβλεψε από τον Ουρανό και δες, και επίσκεψε την άμπελο ταύτη και κατάρτισε αυτήν, που τη φύτεψε η δεξιά Σου» (15-16) – σχετικό αλληγορισμό προσοικειώθηκε και ο Ιησούς, όταν δίδασκε ότι Αυτός είναι η άμπελος, το κλήμα – εμείς οι κληματόβεργες, που ζωογονούνται και καρποφορούν μόνο ενωμένες με τον κορμό, με τον Χριστό (Ιω. 15.4-5).
Επίσης τη μεταφορά του αμπελώνα μετέρχεται και ο Ιερεμίας, ο διακεκριμένος πολυπαθής απεσταλμένος του Πανάγαθου προς τον εσμό των κακών γεωργών του έθνους του. Εξαγριωμένοι εκείνοι συνωμότησαν εναντίον του, τον φυλάκισαν κατ’ επανάληψη και τον έριξαν μέσα σε λάκκο βορβόρου (45.6).
Η σημερινή όμως παραβολή φωτοτυπεί μια περιγραφή αμπελώνα του μεγάλου επίσης προφήτη Ησαΐα, που η παράδοση λέει ότι τελειώθηκε μαρτυρικά δια πριονισμού, επαληθεύοντας έτσι και αυτός την παραβολή μας. Παρουσιάζει ο «μεγαλοφωνότατος» Ησαΐας, το στόμα του Θεού: «Αμπελώνας έγινε στον αγαπημένο [Θεό ή Ισραήλ;] σε κέρατο [υψηλό, ηλιόλουστο, κατάλληλο μέρος], σε τόπο λιπαρό [γόνιμο]. Και φράκτη περιέβαλα και χάνδακα, και φύτεψα αμπέλι [της εκλεκτής ποικιλίας] Σωρήχ και οικοδόμησα πύργο στη μέση του και έσκαψα προλήνιο [με ληνό, πατητήρι] και περίμενα να κάνει σταφύλι, αλλά έκανε αγκάθια» (5.1-2).
Παλιά ο Σαβαώθ έστειλε πληθώρα δούλων Του, τους προφήτες και τους δικαίους, ζητώντας γεννήματα από τους Εβραίους, μέχρι που έστειλε και τον ίδιο τον Θεάνθρωπο.
Μετά Χριστόν μάς στέλνει εν Χριστώ διαφόρους ανθρώπους και περιστάσεις γυρεύοντας επίσης καρπό πνευματικό. Μπορεί να είναι ο εξομολόγος μας, το Ευαγγέλιο ή κάποιο άλλο αφυπνιστικό βιβλίο, η συνείδησή μας, ένας αδελφός μας, ένα γεγονός που μας αποτινάζει τον λήθαργο, μια δοκιμασία ή μια θεομηνία.
Όταν παραθεωρούμε και περιφρονούμε τέτοια μηνύματα και σήματα άνωθεν, και θυμώνουμε και τα κακολογούμε μέσα μας ή και έξω μας, το και χειρότερο, τότε δεν δεχόμαστε τους θείους απεσταλμένους και ανασταυρώνουμε τον Ιησού.
Τι μένει; Για μας μένει ο θάνατος και το φοβερό παγκόσμιο Βήμα, για τον Θεό μένει να δώσει τις ευκαιρίες σε τρίτους, πιο ευάγωγους, είτε λαούς είτε άτομα, πιο παραγωγικούς αρετών. Στον επόμενο στίχο του αναγνώσματός μας τούτο ακριβώς επισείει ο μέγας Διδάσκαλος: «Λέγω ημίν ότι αρθήσεται αφ’ υμών η βασιλεία του Θεού και δοθήσεται έθνει ποιούντι τους καρπούς αυτής» (Λουκ. 21.43).
Ιερομόναχος Ιουστίνος
