Εξέχουσα θέσι ανάμεσα στα δημιουργήματα του Θεού έχει αναμφισβήτητα ο άνθρωπος. Κορωνίδα και βασιλέα της κτίσεως τον έχουν ονομάσει. Και η αγία Γραφή κάνει ιδιαίτερο λόγο και περιγράφει αναλυτικά τον τρόπο της δημιουργίας του και της πρώτης ζωής του επάνω στη γη (Γεν. 1:26-28, 2:4-25).
«Και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον, χουν από της γης, και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γεν. 2:7). Με την εικόνα αυτή της πλάσεως του ανθρώπου η Γραφή μάς διδάσκει τη διπλή φύσι του ανθρώπου, υλική και πνευματική.
Το χώμα, από το οποίο μας λέει ότι πλάσθηκε το σώμα του, φανερώνει τη στενή σχέσι του με τον υλικό κόσμο. Από υλικά στοιχεία είναι πλασμένο το σώμα του και από υλικές τροφές έχει ανάγκη, για να συντηρηθή. Το σώμα του επίσης είναι εκείνο που τον φέρνει σε επαφή και επικοινωνία με τον υλικό κόσμο· κι ακόμη είναι το όργανο, με το οποίο εκτελεί όλες τις ενέργειές του και διαπράττει το καλό ή το κακό. Γι’ αυτό το όνομα του πρώτου ανθρώπου είναι Αδάμ, που στα εβραϊκά σημαίνει χωματένιος.
Αλλά δεν είναι μόνο χωματένιος ο άνθρωπος· έχει και ψυχή, που είναι πνεύμα, όπως ο Θεός που του την έδωσε. Η ψυχή είναι εκείνη που ζωογονεί το σώμα και του δίνει την ικανότητα να σκέπτεται και να ενεργή. Κι ακόμη του δίνει την ικανότητα να έρχεται σε σχέσι με τον Θεό και να επικοινωνή μαζί του. Κι αυτό ακριβώς είναι που κάνει τον άνθρωπο να διαφέρη από τα ζώα. Η αγία Γραφή κάνει μερικές φορές λόγο και για ψυχή των ζώων· εννοεί όμως απλώς τις ζωϊκές δυνάμεις που τα κάνει ικανά να κινούνται και να ενεργούν. Όταν το ζώο πεθάνη, δεν μένει τίποτε απ’ αυτό· ενώ, όταν πεθάνη το σώμα του ανθρώπου, μένει η αθάνατη ψυχή του.
Στην αγία Γραφή παρουσιάζεται ο Θεός να λέη ότι θα πλάση τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν» του. Αυτό δείχνει ότι ο άνθρωπος υπερέχει από τα άλλα δημιουργήματα, γιατί μόνο αυτός έχει γνωρίσματα που τον κάνουν να μοιάζη με τον Θεό. Τα γνωρίσματα αυτά δεν αναφέρονται βέβαια στο σώμα του ανθρώπου, γιατί ο Θεός δεν έχει σώμα, αλλά στην ψυχή του. Αυτή είναι η εικόνα του Θεού, γιατί, όπως είπαμε, είναι πνεύμα, όπως και ο Θεός είναι πνεύμα. Αυτή έχει ανώτερα πνευματικά χαρίσματα, που τα έχει πρώτος και σε τέλειο βαθμό ο Θεός: το λογικό, τη συνείδησι, την ελεύθερη θέλησι, τη δημιουργικότητα, που τον κάνουν να ξεχωρίζη από τα ζώα.
Ενώ όμως ο Θεός αποφάσισε να δημιουργήση τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν» του (Γεν. 1:26), διαβάζουμε αμέσως πιο κάτω ότι τον έκανε μόνο «κατ’ εικόνα» του (Γεν. 1:27). Δεν λησμόνησε βέβαια ο Θεός την αρχική απόφασί του ούτε άλλαξε γνώμη. Το «καθ’ ομοίωσιν» αναφέρεται στον τελικό προορισμό του ανθρώπου, που είναι η ομοίωσίς του με τον Θεό, η θέωσις. Ο Θεός τού έδωσε το «κατ’ εικόνα», δηλαδή τα ανώτερα πνευματικά χαρίσματα που αναφέραμε προ ολίγου, και τη δυνατότητα να τα καλλιεργή και να προοδεύη στην πνευματική τελειότητα για να επιτύχη με τη δική του θέλησι και προσπάθεια το «καθ’ ομοίωσιν».
Ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτος είναι ο τρόπος, με τον οποίο περιγράφεται η δημιουργία της γυναικός. Ο Θεός παίρνει ένα μέρος του σώματος του Αδάμ, για να πλάση τη γυναίκα. Αυτό δείχνει τη στενή σχέσι και την ομοιότητα της γυναίκας με τον άνδρα. Δεν παίρνει όμως μέλος από το κεφάλι ούτε από τα πόδια, αλλά από το μέσον του σώματος. Αυτό δείχνει ότι η γυναίκα δεν είναι ούτε ανώτερη ούτε κατώτερη από τον άνδρα αλλά ίση με αυτόν. Ο ένας είναι πλασμένος για τον άλλον. Έχουν και οι δυό τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις ο ένας προς τον άλλον και οι δυο μαζί προς τον Θεό.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί αποτελεί τη βασική αρχή και τον κανόνα που πρέπει να ρυθμίζη τις μεταξύ τους σχέσεις και μάλιστα τις συζυγικές. Ούτε ο άνδρας μπορεί να είναι ο σκληρός και αυταρχικός αφέντης, μπροστά στον οποίο η γυναίκα θα τρέμη σαν δούλη, ούτε η γυναίκα πρέπει να ξεχνά τη θέσι και τα όρια που της έταξε ο Θεός και να προσπαθή να γίνη αυτή κεφαλή του ανδρός, αλλά με αμοιβαία αγάπη και κατανόησι να ενδιαφέρωνται ο ένας για τον άλλον και με αρμονική συνεργασία να αντιμετωπίζουν τα κοινά προβλήματα.
Αυτή τη χρυσή αρχή διέστρεψε η αμαρτία που μεσολάβησε και είχε σαν συνέπεια να γίνη η γυναίκα σκλάβα του ανδρός και να θεωρήται στα ρωμαϊκά χρόνια (στην εποχή του Κυρίου) res, δηλαδή πράγμα χωρίς προσωπικότητα. Την ισότητα των δύο φύλων αποκατέστησε ο Χριστιανισμός, διακηρύσσοντας με το στόμα του αποστόλου Παύλου ότι «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» (Γαλ. 3:28) και ότι «ούτε ανήρ χωρίς γυναικός ούτε γυνή χωρίς ανδρός εν Κυρίω· ώσπερ γαρ η γυνή εκ του ανδρός, ούτω και ο ανήρ δια της γυναικός, τα δε πάντα εκ του Θεού» (Α’ Κορ. 11:11-12). Όσοι λοιπόν ισχυρίζονται σήμερα ότι αγωνίζονται για την ισότητα των δύο φύλων, δεν έχουν παρά να επιστρέψουν σ’ εκείνα που ώρισε ο Θεός από την αρχή και αποκατέστησε ο Κύριος με τον τέλειο νόμο του. Τότε μόνο θα επικρατήση αληθινή ισότης.
Με τα εμπνευσμένα και προφητικά λόγια που είπε ο Αδάμ, όταν αντίκρυσε τη γυναίκα, και με την ευλογία του Θεού προς τους πρωτοπλάστους καθιερώθηκε ο θεσμός του γάμου και της οικογενείας. Τα λόγια αυτά θα υπενθυμίση αργότερα ο Κύριος, για να τονίση το αδιάλυτο του γάμου προσθέτοντας κατηγορηματικά: «Ο ουν ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω» (Ματθ. 19:6). Ας μην τολμήση ο άνθρωπος να διαλύση τον δεσμό που συνέπηξε και ευλόγησε ο Θεός.
Και όμως ο άνθρωπος ετόλμησε και τολμά να διαλύη και να καταστρέφη με πολλούς τρόπους τον ιερό θεσμό του γάμου: με την πολυγαμία που επεκράτησε σε παλιότερες εποχές, με τις ποικίλες καταπατήσεις της συζυγικής πίστεως και με το εύκολο διαζύγιο. Και η μεν πολυγαμία δεν υπάρχει σήμερα στις χριστιανικές χώρες, αλλά και από τις μη χριστιανικές σχεδόν έχει εξαλειφθή· οι συζυγικές απιστίες όμως είναι δυστυχώς συχνότατες και τα διαζύγια πληθύνονται ανησυχητικά.
Έτσι ο ιερός θεσμός του γάμου πλήττεται και εξασθενεί. Κι όταν η οικογένεια δεν στέκεται καλά, δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε μια υγιή και σταθερή κοινωνία. Γιατί το κύτταρο της κοινωνίας είναι η οικογένεια. Αν η κοινωνία απαρτίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της από υγιείς οικογένειες, θα είναι κι αυτή υγιής· αλλιώς θα είναι αρρωστημένη, όπως ακριβώς ο ανθρώπινος οργανισμός είναι υγιής ή άρρωστος, αν τα κύτταρα που τον αποτελούν είναι υγιή ή άρρωστα.
Αν λοιπόν σήμερα η κοινωνία μας δεν είναι υγιής, αλλά παρουσιάζει συμπτώματα διαφθοράς και διαλύσεως, αυτό οφείλεται κατά μέγα μέρος στη διάβρωσι που έχει υποστή ο θεσμός της οικογενείας. Κι αν θέλουμε να εξυγιανθή και να ανορθωθή η κοινωνία, πρέπει την οικογένεια να στηρίξουμε και να ανορθώσουμε, τοποθετώντας την στα γερά και ασάλευτα θεμέλια, στα οποία από την αρχή την τοποθέτησε ο Θεός.
Ευλογώντας τους πρώτους ανθρώπους ο Θεός –και δια μέσου αυτών όλο το ανθρώπινο γένος– έδωσε σ’ αυτούς το δικαίωμα να κυριαρχήσουν στη γη και να εξουσιάσουν κι αυτήν και όλα τα όντα που ζουν σ’ αυτήν. Η εξουσία αυτή φαίνεται και στην εικόνα της Γραφής, κατά την οποία ο Αδάμ δίνει ονόματα στα ζώα και τα πουλιά.
Η ιστορία της ανθρωπότητος επιβεβαιώνει την κυριαρχία αυτή. Ο άνθρωπος σιγά-σιγά υπέταξε και εξακολουθεί να υποτάσση όλο και περισσότερο τις δυνάμεις που έβαλε μέσα στη φύσι ο Θεός. Υπέταξε όλα τα ζώα, μολονότι μερικά από αυτά έχουν δύναμι σωματική πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτόν. Αποδεικνύεται έτσι ότι ο άνθρωπος σαν εικόνα του Θεού είναι το μοναδικό δημιούργημα που έχει όλα τα χαρίσματα και τις ιδιότητες, για να είναι κυρίαρχος στον κόσμο και συνεργός του Θεού.
Την υπεροχή αυτή του ανθρώπου περιγράφει ωραιότατα ο ι. Χρυσόστομος λέγοντας τα εξής:
«Τον ασήμαντο αυτόν άνθρωπο, που έχει ύψος μόλις τρεις πήχεις και είναι κατώτερος από τα ζώα στη σωματική δύναμι, ο Θεός τον έκανε πολύ ανώτερο απ’ όλα, χαρίζοντάς του τη λογική ψυχή, πράγμα που αποτελεί απόδειξι της ιδιαίτερης τιμής προς αυτόν. Γιατί με το λογικό του ο άνθρωπος έκτισε πόλεις, διέσχισε θάλασσες, στόλισε τη γη, επινόησε αναρίθμητες τέχνες, νίκησε τα πιο άγρια ζώα και, το σπουδαιότερο, γνώρισε συνειδητά τον Θεό, ο οποίος τον έπλασε, και πιασμένος από το χέρι του ωδηγήθηκε στην αρετή και έμαθε τι είναι καλό και τι δεν είναι. Απ’ όλα τα πλάσματα μόνο αυτός προσεύχεται στον Θεό· μόνο αυτός δέχθηκε θεϊκές αποκαλύψεις… Γι’ αυτόν υπάρχει η γη, γι’ αυτόν ο ουρανός, γι’ αυτόν ο ήλιος και τα άστρα, γι’ αυτόν οι διαδρομές της σελήνης και οι εναλλαγές των εποχών…, γι’ αυτόν οι παραγωγές των καρπών και τα τόσα πολλά φυτά και τα ζώα. Γι’ αυτόν η μέρα και η νύχτα, γι’ αυτόν στάλθηκαν οι απόστολοι και οι προφήται, γι’ αυτόν άγγελοι ήρθαν πολλές φορές ως απεσταλμένοι… Γι’ αυτόν ο μονογενής Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε και ετάφη».
Η εξουσία λοιπόν του ανθρώπου στη φύσι, τα προσόντα, με τα οποία τον επροίκισε ο Θεός, και τα όσα έκανε και κάνει γι’ αυτόν, είναι τρανότατες αποδείξεις της αγάπης και του ενδιαφέροντος του Θεού γι’ αυτόν. Για όλα αυτά οφείλουμε βαθειά ευγνωμοσύνη και ακατάπαυστη ευχαριστία προς τον δημιουργό μας.
Από το βιβλίο: Πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Παπαγιάννη, ΙΕΡΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ. Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2014, σελ. 24 (αποσπάσματα).
