«Για πολύν καιρό όλοι πίστευαν πως το παιδί γεννιέται ψεύτης ή ειλικρινής, τίμιος ή άτιμος, όπως γεννιέται με μάτια γαλανά ή μαύρα, με αυτιά μεγάλα ή μικρά. Όλοι σήμερα έχουν λυτρωθεί από αυτή την πλάνη.» (*)

Είναι αυτό που έχουμε πει και άλλη φορά, ότι μερικοί νομίζουν πως το παιδί γεννήθηκε με το άλφα ελάττωμα ή τη βήτα αρετή και επομένως δεν μπορούν να κάνουν τίποτε και το αφήνουν έτσι. Ενώ δεν είναι σωστό αυτό.

«Τα ελαττώματα έχουν κάποια σημασία. Είναι πολλές φορές μια προσπάθεια για αναπλήρωση μιας καταστάσεως, που γίνεται αισθητή σαν κατάσταση κατωτερότητος.»

Αξίζει κάτι να πούμε εδώ επάνω στον όρο “αναπλήρωση”, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε καλύτερα και τα παιδιά.

Όταν ένας υστερεί σε κάτι, δηλαδή κάτι του λείπει, και το αισθάνεται αυτό και δεν θέλει να φαίνεται μπροστά στους άλλους ότι του λείπει αυτό το κάτι, τότε προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να το καλύψει αυτό. Δηλαδή, κάνει κάτι άλλο, που κάνει τους άλλους να μην προσέχουν την έλλειψή του και, κάνοντας αυτό, είναι σαν να λέει: “Λόγω αυτής της ελλείψεως με θεωρείς ότι δεν είμαι τίποτε. Να, όμως, που είμαι κι εγώ κάτι”. Και φυσικά, σ’ αυτές τις περιπτώσεις τις πιο πολλές φορές η προσπάθεια αναπληρώσεως είναι μια λανθασμένη προσπάθεια, και οπωσδήποτε η εκδήλωση της αναπληρώσεως είναι ένα ελάττωμα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που προσπαθεί κανείς να αναπληρώσει κάτι που του λείπει, αλλά η αναπλήρωση γίνεται κατά ένα φυσιολογικό, κατά έναν ομαλό τρόπο. Αυτό δεν είναι ελάττωμα, δεν είναι σφάλμα.

Ένα παιδί λοιπόν, το καημένο, επειδή γεννήθηκε με μια κάπως ελλειπτική προσωπικότητα, καθώς παίζει με τα άλλα παιδιά του σπιτιού ή με τα παιδιά της γειτονιάς, μολονότι δεν μπορεί να σκεφθεί και πολλά πράγματα, ωστόσο όλο και καταλαβαίνει πως κάτι του λείπει, και πως δεν είναι σαν τα άλλα τα παιδιά. Έτσι, αρχίζει μέσα του να δημιουργείται ένα αίσθημα κατωτερότητος.

Αυτό το αίσθημα μπορεί να δημιουργηθεί και όταν ο πατέρας, η μητέρα λένε σε ένα από τα παιδιά τους: “Δεν είσαι όπως το αδελφάκι σου”. Λέγοντας έτσι στο παιδί, το καταλαβαίνουν δεν το καταλαβαίνουν, καλλιεργούν ένα αίσθημα κατωτερότητος. Το παιδί δεν μπορεί να ζήσει σ’ αυτή την περιφρόνηση, σ’ αυτή την ταπείνωση, στην οποία το υποβάλλουν οι δικοί του, και επιτίθεται με έναν άλλο τρόπο, ακριβώς για να αναπληρώσει αυτή την ταπεινωτική κατάσταση, την οποία υφίσταται.

Όταν αυτά τα πράγματα δεν τα ξέρει κανείς, είναι επόμενο κάπως έτσι να ενεργεί. Θα πείτε: “Πώς έναν καιρό οι γονείς ανέτρεφαν σωστά τα παιδιά τους, χωρίς να σπουδάζουν τα περί αγωγής των παιδιών;” Τα ανέτρεφαν, όσο βέβαια τα ανέτρεφαν, με την αγάπη. Είπαμε, αν υπάρχει αληθινή αγάπη, δεν είναι δυνατόν να ταπεινώνει κανείς ένα παιδί. Ίσα-ίσα, η αγάπη που έχει η μητέρα, θα την παρακινήσει να το προσέξει το παιδί, και να λάβει τα μέτρα της, ώστε να μην το πληγώσει περισσότερο· φτάνει που είναι ήδη πληγωμένο.

Μια μητέρα όμως που έχει αγάπη όχι καθαρή, αλλά αγάπη που ξεκινάει από ιδιοτέλεια, από ένα συμφέρον, πάντοτε θα ενεργεί λανθασμένα και τελικά θάλασσα θα τα κάνει. Έτσι, και το παιδί, το καημένο, θα βρει τον μπελά του, και η μητέρα δεν θα έχει ησυχία.

«Είναι λοιπόν πολλές φορές οι αταξίες του παιδιού, οι ψευτιές του, οι ανειλικρίνειές του κτλ., μια  προσπάθεια για αναπλήρωση μιας καταστάσεως, που γίνεται αισθητή σαν κατάσταση κατωτερότητος. Είναι επίσης πολλές φορές η αντίδραση σε έναν πόνο που προκαλείται είτε από μια οργανική αιτία είτε από μια κακή προσαρμογή στον γύρω κόσμο, που δίνει στο παιδί την εντύπωση πως η αξία του δεν αναγνωρίζεται.»

(*) Τα εντός εισαγωγικών αποσπάσματα που χρησιμοποιεί ο π. Συμεών προέρχονται από άρθρο στο βιβλίο “Οι καθημερινές δυσκολίες της αγωγής” της Σχολής γονέων και παιδαγωγών στο Παρίσι, εκδ. Δίπτυχο, Αθήνα 1965, σελ. 111.

Από το βιβλίο: π. Συμεών Κραγιοπούλου, “Γονείς και παιδιά”, τόμος Α’, Πανόραμα Θεσσαλονίκης, 2004, σελ. 129.

Τα ελαττώματα του παιδιού