Ο Χερουβικός ύμνος αποτελεί αδάμαντα της εκκλησιαστικής μας ποιήσεως, που αν και τον έχουμε στα χέρια μας και στην ακοή μας και τον ακούμε συχνά, μας είναι μάλλον άγνωστος. Μοιάζουμε με παιδιά που μπορεί να κρατούν ένα πολύτιμο λίθο και όμως να μην έχουν επίγνωση της αξίας του. Δυστυχώς δεν έχουμε εκτιμήσει τη Λειτουργία – και βέβαια είναι ανεκτίμητη.
«Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες, πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν. Αλληλούια».
Ερμηνεία: «Εμείς που παρακολουθούμε τη θεία Λειτουργία και με τρόπο μυστικό, ακατανόητο και απρόσιτο στους άπιστους και στους βέβηλους, εξεικονίζουμε τα Χερουβείμ, και που ψάλλουμε στη Ζωοποιό Τριάδα τον Τρισάγιο ύμνο, ας αποθέσουμε και απωθήσουμε μακριά μας κάθε βιωτική μέριμνα, κάθε γήινη σκέψη και φροντίδα· και τούτο, για να υποδεχθούμε τον Βασιλιά των όλων που δορυφορείται αόρατα από τις αγγελικές τάξεις, τα ουράνια στρατεύματα. Αλληλούια».
Ο Χερουβικός Ύμνος ψάλλεται κατά το πρώτο του μέρος πριν, και κατά το δεύτερο μετά τη Μεγάλη Είσοδο, κατά την οποία τα Τίμια Δώρα, που έχουν ήδη προετοιμασθεί για το Μυστήριο στην αγία Πρόθεση, μεταφέρονται στην αγία Τράπεζα, όπου και θα μεταβληθούν σε σώμα και αίμα Χριστού. Η Είσοδος αναπαριστά την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα την Κυριακή των Βαΐων. Ο πραΰς και ταπεινός Βασιλιάς Κύριός μας έρχεται για να θυσιασθεί όχι πάνω σε φτωχό πουλάρι τώρα, όπως τότε στη Βαϊφόρο (Ματθ. 21.5-9), αλλά στο μέσο τρομερών ταγμάτων ασωμάτων, και ας μη φαίνεται τίποτε στα αμύητα μάτια.
Ονομάσθηκε Χερουβικό από τις πρώτες λέξεις φυσικά, «Οι τα Χερουβείμ», και απαντάται σε όλες σχεδόν τις αρχαίες Λειτουργίες. Κατά πληροφορία Βυζαντινού Χρονογράφου (Κεδρηνού, Σύνοψις Ιστοριών, 9ο έτος Ιουστίνου) διατάχθηκε να ψάλλεται στους ναούς από τον αυτοκράτορα Ιουστίνο (565-578), αλλά οπωσδήποτε είναι αρχαιότερο. Τότε εμελωδείτο εναλλάξ από τους δύο χορούς, όπως και σήμερα, αλλά ήταν χωρισμένος σε έξι περιόδους. Ως ποιητής του φέρεται ενίοτε ο ιερός Χρυσόστομος ή ο Ιωάννης ο Σχολαστικός, ο πατριάρχης Αντιοχείας και ύστερα Κωνσταντινουπόλεως (6ος αι.) (Γ. Παπαδοπούλου, Συμβολαί εις την Ιστορίαν της… Εκκλ. Μουσικής, Εν Αθήναις 1890, σελ. 119-120). Γενικά η πατρότητά του είναι αμφισβητήσιμη (ΘΗΕ λ. Χερουβικόν).
Με το Χερουβικό και τη Μεγάλη Είσοδο αρχίζει κυρίως η «Λειτουργία των πιστών». Μέχρι λίγο πριν, τη Λειτουργία είχαν το δικαίωμα να την παρακολουθούν και οι κατηχούμενοι. Τώρα όμως είχαν αποχωρήσει, και παρέμεναν για να παρακολουθήσουν το Μυστήριο και να κοινωνήσουν οι βαπτισμένοι μόνο. Έτσι αυτό το δεύτερο μέρος λέγεται «Λειτουργία των πιστών», είναι δε το σπουδαιότερο τμήμα, αφού αποκορυφώνεται στη μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού.
Ήδη ο όρθρος μάς έχει προπαρασκευάσει για τη Λειτουργία, το δε πρώτο κομμάτι της μας έχει ανυψώσει ακόμη περισσότερο, ώστε έτοιμοι – στο χέρι μας είναι – να συμμετάσχουμε στο θείο δράμα.
Ιερομόναχος Ιουστίνος
