Ο Μιχαήλ, ο πανένδοξος και φωταυγής Ταξιάρχης των ουρανίων και ασωμάτων Δυνάμεων, εμφανίζεται συχνά στην Αγία Γραφή.
Αυτόν αποστέλλει ο Θεός στους ανθρώπους να τους αναγγείλει τα διατάγματα της Δικαιοσύνης Του. Αυτός πρώτος εμφανίσθηκε στον πατριάρχη Αβραάμ (Γεν. 12) και στην παιδίσκη του Άγαρ στην έρημο για να τους αναγγείλει τη γέννηση του Ισμαήλ (Γεν. 16). Στάλθηκε στον Λωτ για να τον σώσει από τα Σόδομα, που ο Θεός αποφάσισε να καταστρέψει (Γεν. 19).
Όταν ο Θεός διέταξε τον Αβραάμ να θυσιάσει τον γιο του Ισαάκ, για να δοκιμάσει την υπακοή του, ο Μιχαήλ ήταν αυτός που παρενέβη την τελευταία στιγμή για να συγκρατήσει το χέρι του (Γεν. 22). Εμφανίστηκε πάλι στον Ιακώβ και πάλεψε μαζί του μια νύχτα για να του δώσει το νέο του όνομα, Ισραήλ (Γεν. 32:23-32).
Αυτός προπορευόταν του λαού του Ισραήλ όταν εξήλθε από την Αίγυπτο και του έδειχνε το δρόμο, την ημέρα με τη μορφή στήλης νεφέλης και τη νύχτα με τη μορφή στήλης πυρός (Εξ. 13:21). Στάλθηκε, εξάλλου, στον μάντη Βαλαάμ, καθ’ οδόν προς τον Βαλάκ, βασιλέα των Μωαβιτών, για να καταραστεί τον λαό του Ισραήλ και του έφραξε το δρόμο, στέκοντας με τη ρομφαία στο χέρι μπροστά στην όνο του (Αρ. 22:22).
Όταν ο Ιησούς του Ναυή βρισκόταν μπροστά στα τείχη της Ιεριχούς, περιμένοντας σημάδι από τον Θεό για να πολιορκήσει την πόλη, εμφανίστηκε ενώπιον του ο Μιχαήλ, κρατώντας πάλι ρομφαία. Καθώς ο Ιησούς του Ναυή φοβήθηκε μήπως επρόκειτο για κάποιο δόλο του πονηρού, που ξέρει να μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτός, τον ρώτησε: «Ημέτερος ει ή των υπεναντίων;» Ο Μιχαήλ απάντησε: «Εγώ αρχιστράτηγος δυνάμεως Κυρίου νυνί παραγέγονα» και τον διέταξε να τιμά εφεξής τον τόπο που μόλις αγίασε με την παρουσία του (Ιησ. 5:13-15).
Κατά την περίοδο των Κριτών, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ήρθε να εμψυχώσει τον Γεδεών και τον έστειλε να λυτρώσει τους Ισραηλίτες από την καταπίεση των Μαδιανιτών (Κρ. 6:11).
Όταν ο Δαβίδ, παρά τη θεϊκή εντολή, απέγραψε τον λαό, ο Μιχαήλ στάλθηκε από τον Θεό για να γίνει το όργανο της οργής Του. Μέσα σε μία μέρα εξολόθρευσε με τη ρομφαία του εβδομήντα χιλιάδες ανθρώπους και ήταν έτοιμος να αφανίσει και την Ιερουσαλήμ, όταν ο Κύριος συγκινημένος από τη μετάνοια του Δαβίδ, τον σταμάτησε και του έδωσε εντολή να βάλει τη ρομφαία στη θήκη της (Α’ Παραλ. 21).
Φανερώθηκε πολλές φορές στον προφήτη Ηλία για να τον παρηγορήσει για τα πάθη του και να τον στείλει σε αποστολή (Α’ Βασ. 19:5· Β’ Βασ. 1:15). Κατά την εισβολή του βασιλιά των Ασσυρίων Σενναχηρίμ, ο Μιχαήλ εξολόθρευσε σε μια νύχτα εκατόν ογδόντα πέντε χιλιάδες ανθρώπους στο στρατόπεδο των εισβολέων (Δ’ Βασ. 19:35).
Ο ίδιος πάλι κατήλθε εξ ουρανού στη Βαβυλώνα και στάλθηκε στο μέσον της καμίνου του πυρός της καιομένης μαζί με τους τρεις παίδες, αναπέμποντας μαζί τους ύμνους στον Κύριο (Δαν. 3:25 κ.ε.) και έφραξε τα στόματα των λεόντων στον λάκκο όπου είχαν ρίξει τον Δανιήλ (Δαν. 6:23).
Οι σωστικές παρεμβάσεις του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είναι στην πραγματικότητα αναρίθμητες, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη όσο και μετά την έλευση του Χριστού. Αυτός ήταν που απελευθέρωσε τους Αποστόλους από τη φυλακή (Πραξ. 5:19-20), που στάλθηκε στον Απόστολο Φίλιππο για να βαπτίσει τον ευνούχο της βασιλίσσης της Αιθιοπίας (Πραξ. 8:26), που εμφανίστηκε στον εκατόνταρχο Κορνήλιο και του ζήτησε να πάει να αναζητήσει τον Πέτρο για να βαπτιστεί από αυτόν (Πραξ. 10).
Αυτός πάλι ελευθέρωσε τον Πέτρο από τη φυλακή (Πραξ. 12) και επάταξε το βασιλιά Ηρώδη που ήθελε να λογίζεται θεός (αυτόθι). Εμφανίστηκε στον Απόστολο Παύλο για να τον ενθαρρύνει στις δοκιμασίες του και έγινε για τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο ο ερμηνευτής των μυστηρίων του Θεού όσον αφορά τη συντέλεια του αιώνος (Αποκ.).
Ο Μιχαήλ είναι όντως αυτός που θα αναλάβει τον έσχατο πόλεμο κατά του Αντίχριστου και του διαβόλου και που θα τους κατακρημνίσει στην κόλαση (Αποκ. 12:7). Και την έσχατη ημέρα της Κρίσεως θα σταθεί με μια ζυγαριά στο χέρι για να ζυγίσει τα έργα μας.
Η εκκλησιαστική παράδοση διατήρησε τη μνήμη πολλών άλλων θαυμάτων του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, όπως λόγου χάριν εκείνο που έκανε στις Κολοσσές της Φρυγίας (6 Σεπτ.).
Στον Θεό, η δικαιοσύνη είναι αδιαχώριστη από το έλεος: «Έλεος και αλήθεια συνήντησαν, δικαιοσύνη και ειρήνη κατεφίλησαν», ψάλλει ο ψαλμωδός (Ψαλμ. 84:11). Γι’ αυτό τον λόγο δεν μπορεί κανείς να μνημονεύει τον Μιχαήλ, τον Άγγελο της δικαιοσύνης, ξεχωριστά από τον Γαβριήλ, τον Άγγελο του ελέους.
Αυτός αποστέλλεται εκ Θεού στους ανθρώπους για να αναγγέλλει τα θαυμαστά της αγάπης Του και της ευμενείας Του εν όψει της σωτηρίας τους. Προσέφερε στον προφήτη Δανιήλ την ερμηνεία του αινιγματικού οράματος που είδε σε σχέση με το τέλος των βασιλείων των Μήδων και Περσών (Δαν. 8:16) και του ανήγγειλε μια άλλη φορά ότι ο Χριστός, ο Λυτρωτής του κόσμου, έμελλε να έλθει τετρακόσια σαράντα εννέα έτη αργότερα (Δαν. 9:21-24).
Στάλθηκε εξάλλου στη γυναίκα του Μανωέ την περίοδο των Κριτών, για να της αναγγείλει την επικείμενη γέννηση του Σαμψών. Όταν περιχαρής ο Μανωέ θέλησε να τον κρατήσει για να του παραθέσει γεύμα, ο Γαβριήλ του απάντησε ότι δεν τρεφόταν με τέτοιου είδους τροφή και του συνέστησε να εκφράσει τις ευχαριστίες του προσφέροντας ολοκαύτωμα στον Κύριο. Στην ερώτηση ποιο ήταν το όνομά του, ο Γαβριήλ απάντησε: «Εις τι τούτο ερωτάς το όνομά μου; Και αυτό εστί θαυμαστόν». Και έγινε άφαντος από τα μάτια τους μέσα στον καπνό της θυσίας (Κριτ. 13).
Ανέκαθεν ήταν ο αγγελιοφόρος των θαυματουργικών γεννήσεων από στείρες ή περασμένης ηλικίας γυναίκες. Αυτός εμφανίστηκε στον Ιωακείμ και στην Άννα για να τους αναγγείλει τη γέννηση της Θεοτόκου καθώς και στον Ζαχαρία και την Ελισάβετ σχετικά με τη γέννηση του Προδρόμου (Λουκ. 1).
Έθρεψε με το μάννα εξ ουρανού την Θεοτόκο για δώδεκα χρόνια στον ναό (21 Νοεμ.) και στάλθηκε εκ Θεού προς αυτήν για να της αναγγείλει το καλό νέο, το προσδοκώμενο από καταβολής κόσμου, δηλαδή ότι θα γεννούσε τον Σωτήρα δια του Αγίου Πνεύματος. Ήρθε στο όνειρο του Ιωσήφ, να διώξει τις αμφιβολίες που τον βασάνιζαν σχετικά με την παρθενία της Θεοτόκου (Ματθ. 1:20).
Κατά τη γέννηση του Κυρίου οδήγησε τους ποιμένες στο σπήλαιο της Βηθλεέμ, ώστε να τον προσκυνήσουν. Προειδοποίησε τον Ιωσήφ για τα φονικά σχέδια του Ηρώδη και τον συμβούλευσε να πάρει τη μητέρα και το παιδί και να τους οδηγήσει στην Αίγυπτο. Όταν ο κίνδυνος πέρασε, φανερώθηκε πάλι στο όνειρό του για να του δώσει εντολή να επιστρέψει.
Τη νύχτα της Αναστάσεως του Χριστού, ο Γαβριήλ κατέβηκε εξ ουρανού με ένδυμα λευκό ωσεί χιών που άστραφτε από φως θεϊκό, κύλησε την πέτρα που έφραζε τον τάφο και κάθησε πάνω της. Όταν οι Μυροφόρες έφθασαν στον τόπο, τις καθησύχασε λέγοντας: «Μη φοβείσθε υμείς· οίδα γαρ ότι Ιησούν τον εσταυρωμένον ζητείτε· ουκ έστιν ώδε· ηγέρθη γαρ καθώς είπε» (Ματθ. 28:5-6).
Έτσι από καταβολής κόσμου και μέχρι την Ανάσταση του Χριστού και έως συντελείας, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είναι ο απεσταλμένος από τον Θεό για να αναγγέλλει στους ανθρώπους τα θαυμαστά του ελέους Του στο Πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος τρίτος, Νοέμβριος. Εκδόσεις Ορμύλια, σελ. 79.
