Ο όσιος Ευφρόσυνος διήλθε την νεότητά του στην Καρελία, κοντά στην Μονή Βαλαάμ. Εγκατέλειψε τους γονείς του για να ζήσει κοντά στο μοναστήρι, απέκτησε γνώση των εκκλησιαστικών ακολουθιών και εξοικειώθηκε με τον μοναχικό βίο. Έφυγε κατόπιν για να υπηρετήσει ως αναγνώστης σ’ ένα χωριό κοντά στο Νόβγκοροντ. Όταν ενηλικιώθηκε, έγινε μοναχός στην Μονή της Κοιμήσεως στο Τιχβίν και επέδειξε ένθερμο ζήλο για όλες τις αρετές.
Το 1600 έλαβε την ευλογία του ηγουμένου να εγκαταβιώσει κατά μόνας και βρήκε ένα κατάλληλο μέρος στο μέσον άγριου και απροσπέλαστου δάσους, πενήντα βέρστια μακριά από το Ουστιούγκ. Έστησε έναν σταυρό στον τόπο αυτό προσευχόμενος στον Θεό να του επιτραπεί να τον υπηρετήσει καθ’ όλες τις ημέρες του βίου του, και εγκαταστάθηκε σε σπήλαιο όπου έζησε με πολύ αυστηρή άσκηση. Δεν έτρωγε παρά μόνο αυτοφυή χόρτα, άγρια φρούτα και μανιτάρια, περνώντας συχνά όλη τη νύχτα προσευχόμενος. Οι κάτοικοι της περιοχής όμως τελικά τον ανακάλυψαν και από τότε ο άγριος τόπος έγινε πόλος έλξης για όλους τους ευσεβείς, που επιθυμούσαν να ωφεληθούν από τον άνθρωπο του Θεού. Καθώς πολλοί ζήτησαν να μείνουν μαζί του και να γίνουν μαθητές του, έκτισε ναό αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και ίδρυσε μονή την οποία διοικούσε με το διορατικό του χάρισμα.
Κατά την «Εποχή των Ταραχών» (1605-1612) η Ρωσσία, χωρίς τσάρο, είχε παραδοθεί στον αλληλοσπαραγμό και στην διπλή απειλή: από τη μία των Πολωνών, που είχαν κυριεύσει το Σμολένσκ, και από την άλλη των Σουηδών που είχαν καταλάβει το Νόβγκοροντ. Μεγάλο τμήμα των κατοίκων του Ουστιούγκ κατέφυγε στη Μονή του αγίου Ευφρόσυνου για να προστατευθεί από επιδρομές και λεηλασίες. Στις 19 Μαρτίου του 1612, ο άγιος ανακοίνωσε στους πρόσφυγες ότι ο πολωνικός στρατός επρόκειτο να επιτεθεί στο μοναστήρι και συμβούλευσε όσους ήθελαν να γλυτώσουν να φύγουν το γρηγορότερο.
Πολλοί δεν τον πίστεψαν και ρωτούσαν: «Εσύ, γιατί δεν φεύγεις;» Ο Γέροντας αποκρίθηκε: «Εγώ ήρθα εδώ για να πεθάνω για τον Χριστό». Πράγματι, όσοι δεν έφυγαν, σφαγιάστηκαν από τους Πολωνούς.
Καθώς μετά την πρόρρηση του αγίου, ένας μοναχός ονόματι Ιωνάς ήθελε να φύγει, ο άνθρωπος του Θεού τον κράτησε λέγοντάς του: «Αδελφέ Ιωνά, γιατί αφήνεις να μπει στην ψυχή σου ο φόβος και η δειλία; Ει ο Θεός υπέρ ημών, τις καθ’ ημών, τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού; Θλίψις ή στενοχωρία ή διωγμός ή λιμός ή γυμνότης ή κίνδυνος ή μάχαιρα;» (Ρωμ. 8:35). Και εξακολούθησε να τον επιπλήττει παραινετικά λέγοντάς του ότι η συμβουλή του προοριζόταν για τους λαϊκούς που οφείλουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους και που δεν είναι δεμένοι με υπόσχεση, όπως οι μοναχοί, να παραμείνουν στον τόπο της μετανοίας τους μέχρι εσχάτης αναπνοής. Κατόπιν, αφού φόρεσε το Μέγα Σχήμα, παρακάλεσε τον Θεό και την πάναγνη Μητέρα Του να τον αξιώσουν της τύχης των δικαίων.
Προσευχόταν έτσι όλη την ημέρα και όλη την νύκτα με δάκρυα, μέχρι τη στιγμή που οι Πολωνοί περικύκλωσαν την μονή, την κυρίευσαν και έσφαξαν όλους όσους βρήκαν εκεί. Χωρίς καθόλου να φοβάται ο άγιος στεκόταν κοντά στον σταυρό που είχε στήσει, όταν πρωτοήρθε.
Οι στρατιώτες διέταξαν να τους παραδώσει τους θησαυρούς της μονής. Αποκρίθηκε ότι δεν είχε ούτε χρυσό, ούτε ασήμι, ούτε καν τα απαραίτητα για την καθημερινή διατροφή, και ότι ο μόνος θησαυρός σε αυτό το μέρος, που δεν μπορεί να κλαπεί και κρύβεται εν Θεώ, ήταν στον ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Ακούγοντας αυτά τα λόγια οι Πολωνοί νόμισαν ότι πρόκειται για κάποιον υλικό θησαυρό που ο άγιος είχε κρύψει στον ναό. Αφού τον έριξαν καταγής, όρμησαν στον ναό και αναποδογύρισαν τα πάντα. Μη βρίσκοντας τίποτα, έξαλλοι συνέτριψαν το κεφάλι του αγίου Ευφρόσυνου χτυπώντας τον με το τσεκούρι, και μετά θανάτωσαν τον μοναχό Ιωνά.
Μερικές ημέρες αργότερα, μπόρεσαν οι μοναχοί να κηδέψουν τον άγιο και τα άλλα θύματα της σφαγής. Σαράντα τέσσερα χρόνια μετά από αυτά τα γεγονότα (1655), το λείψανο του ανθρώπου του Θεού μεταφέρθηκε στον ναό και οι πιστοί το τιμούσαν επί αιώνες πριν η Εκκλησία αναγνωρίσει επίσημα, το 1911, την τιμή του.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος έκτος, Φεβρουάριος. Εκδόσεις Ορμύλια, σελ. 206.
Ο όσιος Ευφρόσυνος της Γαλάζιας Λίμνης
