Ο άγιος αυτός νεομάρτυς –κατά κόσμον Ματθαίος Παυλίκ– γεννήθηκε το 1879 στην Μοραβία. Ως ρωμαιοκαθολικός ιερεύς ο π. Ματθαίος ενδιαφέρθηκε αρχικά για τις πηγές του χριστιανισμού των Σλάβων και την ιεραποστολή των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου (11 Μαΐου) στην Μοραβία. Υπήρξε επίσης ένας από τους δημιουργούς μεταρρυθμιστικού κινήματος στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την δημιουργία του κράτους της Τσεχοσλοβακίας (1919), εστάλη στην Ρώμη μία αντιπροσωπεία Τσέχων ιερέων, για να ζητήσει την αυτονομία της Εκκλησίας της και την άδεια να τελεί την θεία λειτουργία στην τσεχική γλώσσα. Ο πάπας αρνήθηκε να εκπληρώσει το αίτημά τους. Έτσι, οκτακόσιες περίπου χιλιάδες χριστιανοί, μεταξύ των οποίων και ο π. Ματθαίος, ζήτησαν από τον επίσκοπο του Ορθοδόξου Πατριαρχείου της Σερβίας Δοσίθεο –έναν από τους πιο δραστήριους πρώην ουνίτες Καρπαθορώσους– να τους δεχθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το 1920, ύστερα από επίσκεψη του επισκόπου Δοσιθέου στην Πράγα, ο π. Ματθαίος μετεστράφη στην Ορθοδοξία. Ένα χρόνο αργότερα, μετά από πίεση δέχθηκε να εκλεγεί επίσκοπος Μοραβίας-Σιλεσίας και χειροτονήθηκε από τον πατριάρχη της Σερβίας Δημήτριο (1920-1930), ο οποίος του έδωσε το όνομα του αγίου Γοράζδου (27 Ιουλ.), μαθητού του αγίου Μεθοδίου.
Πιστός στα πρότυπα των μεγάλων ιεραποστόλων των Σλάβων, επετέλεσε σπουδαίο ποιμαντικό έργο, που συνέβαλε σημαντικά στην αποκατάσταση της Ορθοδοξίας στην Τσεχοσλοβακία, αν και μέγα μέρος εκ των πρωτεργατών του θρησκευτικού κινήματος αποσκίρτησε, επειδή βρήκε πολύ «βαρειές» τις απαιτήσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ο επίσκοπος Γοράζδος με μακροθυμία δεχόταν τις επικρίσεις, τις συκοφαντίες και τις διάφορες θλίψεις από εχθρούς, που παρεκώλυαν το έργο του, λέγοντας: «Κάθε αλήθεια δια των θλίψεων δοκιμάζεται». Οργάνωσε πολλές ενορίες στην Μοραβία και στην Βοημία και έκτισε ένδεκα εκκλησίες, στις οποίες οι ακολουθίες εγίνοντο στα τσεχικά, από μεταφράσεις που εκπονούσε ο ίδιος· εξέδωσε στα τσεχικά ένα προσευχητάριο για τον λαό, το ευχολόγιο (τρέμπνικ), μία κατήχηση και διάφορα άλλα εποικοδομητικά βιβλία. Ο Σέρβος πατριάρχης τον περιέβαλλε με πλήρη εμπιστοσύνη και εκτίμηση και ο Γοράζδος έστελνε στην Σερβία πολλούς νέους να προετοιμασθούν για την ιερωσύνη.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο επτά Τσέχοι αντιστασιακοί δολοφόνησαν τον αντιπρόσωπο του Ράιχ και ζήτησαν άσυλο στην κρύπτη του ορθοδόξου καθεδρικού ναού της Πράγας. Όταν το έμαθε ο άγιος, ανήσυχος πολύ για όλο το ποίμνιό του από ενδεχόμενη προδοσία, ζήτησε αμέσως από τους δύο ιερείς του ναού να τους μεταφέρουν αλλού.
Οι Ναζί όμως τους ανεκάλυψαν. Οι επτά αντιστασιακοί εκτελέσθηκαν αμέσως, συνελήφθησαν οι δύο ιερείς και οι αρχές κατοχής ήσαν έτοιμες για σκληρά αντίποινα προς όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο επίσκοπος Γοράζδος, προκειμένου να εξαγοράσει τους δύο ιερείς του και να σώσει το ποίμνιό του, έγραψε στις αρμόδιες αρχές: «Θέτω τον εαυτό μου στην διάθεση των αρχών. Είμαι έτοιμος να υποστώ οτιδήποτε, ακόμη και την ποινή του θανάτου».
Συνελήφθη στις 25 Ιουνίου 1942, βασανίσθηκε και τουφεκίσθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου, σφραγίζοντας με το αίμα του τα θεμέλια της Εκκλησίας της Τσεχοσλοβακίας. Παρά την αυτοθυσία του, τα αντίποινα κατά των ορθοδόξων συνεχίσθηκαν· έκλεισαν οι ναοί, και οι ιερείς εστάλησαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Γερμανία.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος πρώτος, Σεπτέμβριος. Εκδόσεις Ορμύλια, 2001, σελ. 54.
Ο άγιος Γοράζδος επίσκοπος Βοημίας και Μοραβίας-Σιλεσίας
