Ο όσιος Γρηγόριος γεννήθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα σε άγνωστη περιοχή των Βαλκανίων (ίσως στην Σερβία). Νέος άκουσε να μιλούν για την αρετή του μεγάλου Γρηγορίου του Σιναΐτου [6 Απρ.] και έγινε μαθητής του.

Μετά την κοίμηση του μεγάλου αυτού ανακαινιστή του ησυχαστικού βίου στο Άγιον Όρος και στα Βαλκάνια, ο Γρηγόριος ήλθε από την Κωνσταντινούπολη και συνάντησε τον άγιο Ρωμύλο [18 Σεπτ.] στα Παρόρια, κοντά στα σύνορα Βυζαντίου και Βουλγαρίας, περί το 1350. Σύντομα, οι συχνές τουρκικές επιδρομές τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν το ερημητήριό τους και να καταφύγουν μαζί με τον πνευματικό τους γέροντα Ιλαρίωνα στην Ζαγορά.

Λίγο αργότερα ο Ρωμύλος έφυγε για το Άγιον Όρος, όπου πήγε και τον συνάντησε ο Γρηγόριος μετά τον θάνατο του Ιλαρίωνος. Εγκαταβίωσαν μαζί ησυχαστικά και αγωνίζονταν στον αγώνα της αρετής, κοντά στην Μεγίστη Λαύρα, στις έρημες εσχατιές του Άθωνα. Οι πολλοί μοναχοί και προσκυνητές, όμως, που έρχονταν να ζητήσουν συμβουλές και παρηγορία, τους υποχρέωσαν να αποσυρθούν σε ακόμη πιο απομονωμένη τοποθεσία.

Μετά τον θάνατο του ηγεμόνος της Σερβίας Ιωάννη Ούγγλεση (1371), μεγάλου προστάτη του Αγίου Όρους, εξαπλώθηκε εκ νέου μεταξύ των μοναχών ο φόβος των επιδρομών των Τούρκων, και πολλοί, όπως ο όσιος Ρωμύλος, εγκατέλειψαν τον Άθω. Ο όσιος Γρηγόριος ωστόσο έμεινε στο Άγιον Όρος και ίδρυσε, κοντά στο κελλί όπου εγκαταβίωνε, την Μονή του Αγίου Νικολάου, που σήμερα ονομάζεται Οσίου Γρηγορίου.

Η απειλή των Τούρκων τον ανάγκασε τελικά να φύγει και εκείνος από το Άγιον Όρος και να πάει στην Σερβία, όπου κυβερνούσε ο ευλαβής και φιλομόναχος πρίγκιπας Λάζαρος [15 Ιουν.], ο οποίος γέμισε τους λόφους και τα βουνά της πατρίδας του με μοναστήρια, και έσπευσε να υποδεχθεί τον άγιο Ρωμύλο, τον άγιο Γρηγόριο και τους άλλους αγιορείτες μοναχούς που κατέφυγαν εκεί.

Ο όσιος Γρηγόριος και οι μαθητές του που τον ακολούθησαν – ονομάσθηκαν Σιναΐτες εξαιτίας της αφοσίωσής τους στην διδασκαλία του μεγάλου Γρηγορίου του Σιναΐτου – έλαβαν από τον πρίγκιπα έναν ήρεμο και γαλήνιο τόπο, ονόματι Μπρανίτσεβο. Ο άγιος εγκαταστάθηκε σε μια σπηλιά, που σύντομα μετετράπη σε ναό αφιερωμένο στον άγιο Νικόλαο και ίδρυσε για τους μαθητές του την Μονή Γκόρνιακ.

Από εκεί ξεκινώντας οι Σιναΐτες ίδρυσαν πολλές άλλες μονές σε άλλες περιοχές της Σερβίας, διαχέοντας στον σερβικό λαό την παράδοση της νοεράς προσευχής που προερχόταν από τον Άθω και το Σινά.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο όσιος Γρηγόριος επέστρεψε στην μονή που ίδρυσε στον Άθω, λίγο πριν την εν Κυρίω κοίμησή του. Τα λείψανά του φυλάσσονταν εκεί μέχρι την πυρκαγιά του 1761, οπότε μεταφέρθηκαν στην Σερβία, όπου κατατέθηκαν διαδοχικά σε διάφορα καθιδρύματα πριν κατατεθούν τελικά στην Μονή Γκόρνιακ.

Τμήμα των λειψάνων του επέστρεψε πρόσφατα στην Μονή Οσίου Γρηγορίου στο Άγιον Όρος.

Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος τέταρτος, Δεκέμβριος. Ίνδικτος, Αθήναι.

Ο όσιος Γρηγόριος ο Ησυχαστής