Λέγουν οι πατέρες ότι η καρδιά του ανθρώπου είναι μπλεγμένη με τις ρίζες των παθών, που είναι ακανθώδεις, και την έχουν «γαντζώσει» για τα καλά. Μόλις λοιπόν, επιχειρήσει ο άνθρωπος με τη φώτιση του Θεού να ξεριζώσει ένα πάθος (ουσιαστικά να μεταμορφώσει ένα πάθος), να αρχίσει να βγάζει τα ριζίδια, να τα πιάνει με την τσιμπίδα και να τα τραβάει, ξεριζώνοντας το πάθος σκίζει και την καρδιά! Σχιζόμενη δε η καρδιά βγάζει αίμα και πονάει. Αν δεν κάνει ο άνθρωπος υπομονή στον πόνο, σταματάει εκεί και εγκαταλείπει τον αγώνα και μένει εμπαθής και αμαρτωλός. Αν όμως κάνει υπομονή στον πόνο, τη βγάζει τη ρίζα του πάθους και απαλλάσσεται.
Γι’ αυτό και οι άγιοι πατέρες με την άσκησή τους, με τη φώτιση του Θεού, με την προσευχή κλπ. αγωνίστηκαν και πίεσαν τον εαυτό τους και ξερίζωσαν σιγά-σιγά τις ριζίτσες των παθών· μία-μία τις έβγαλαν και έφθασαν στην απάθεια. Και μετά δεν πολεμούνταν ούτε από υπερηφάνεια, ούτε από κενοδοξία, ούτε από φθόνο, ούτε από λογισμούς βρώμικους, ούτε από μίσος κ.ά.
Βλέπουμε τους αγίους να κάνουνε θαύματα και να μην υπερηφανεύονται καθόλου. Και λες: «Μα, πώς δεν υπερηφανεύονταν αυτοί οι άνθρωποι· εμείς το παραμικρό κάνουμε και ωπ! φουντώνει το κερατάκι και μου λέει: “Ω, είσαι μεγάλος, είσαι τρανός, εσύ έκανες αυτό το έργο, που άλλος δεν το κάνει· εσύ όμως το κάνεις! Κοίταξε εσύ είσαι πιο φωτισμένος, εσύ έχεις πιο πολλή αγωνιστικότητα” κλπ.». Και σου φουσκώνει τώρα το «εγώ» και προσπαθεί ο διάβολος αυτός να σου κλέψει το κέρδος της προσπάθειας που έκανες.
Όταν κενοδοξεί ο άνθρωπος για το έργο που κάνει, χάνει το μισθό του. Μένει η εξωτερική πράξη. Αν μετανιώσει, ξαναπαίρνει το κέρδος. Αλλά πώς θα πάρει το κέρδος; Με την αυτομεμψία, με την αυτοκατηγορία.
Ένας Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Θεόφιλος λεγόμενος, πήγε στο όρος της Νιτρίας στην Αίγυπτο, όπου ήταν οι πιο διάσημοι ασκητές. Ω φημισμένο όρος της Νιτρίας! Πήγε στον Πρώτο του όρους, στον πιο πνευματικό και προοδευμένο γέροντα και του λέει:
«Πάτερ, τι περισσότερο βρήκες εσύ γενόμενος μοναχός και κατοικώντας σ’ αυτό εδώ το όρος; Ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή που βρήκες και ποια είναι αυτή που αξίζει πάνω απ’ όλες τις αρετές;»
Απάντησε εκείνος: «Βρήκα την αυτομεμψία, δηλαδή το να κατηγορώ τον εαυτό μου και να ρίχνω το βάρος επάνω μου ότι εγώ φταίω. “Το μέμφεσθαι εαυτόν”».
Από το βιβλίο: Γέροντος Εφραίμ Προηγουμένου Ι.Μ. Φιλοθέου, Η τέχνη της σωτηρίας. Έκδ. Ι.Μ. Φιλοθέου, Άγιον Όρος 2005. Ομιλία Ι’. Ο πόλεμος κατά των παθών, σελ. 154 (απόσπασμα).
Ο πόλεμος κατά των παθών
