Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης,
Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας,
Σταυρός βασιλέων το κραταίωμα,
Σταυρός πιστών το στήριγμα,
Σταυρός Αγγέλων η δόξα,
και των δαιμόνων το τραύμα.
Εορτάζει η Εκκλησία μας σήμερα την παγκόσμιο Ύψωση του Τιμίου και ζωοποιού Σταυρού, ο οποίος, κατά τον ιερό υμνωδό, προτρέπει όλη την κτίση να ανυμνήσει «το πάθος το άχραντον του εν αυτώ υψωθέντος», του Σωτήρα μας Χριστού, ο οποίος με το να θανατώσει πάνω σ’ αυτόν «τον ημάς κτείναντα», τον διάβολο, «νεκρωθέντας ανεζώωσε, και κατεκάλλυνε, και εις ουρανούς πολιτεύεσθαι, ηξίωσεν ως εύσπλαγχνος, δι’ υπερβολήν αγαθότητος».
Το 326 η αγία Ελένη πήγε στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει τον άγιο Θεό για τους θριάμβους και το όλο θεοφιλές έργο του γιου της, του Μεγάλου και αγίου Κωνσταντίνου. Μολονότι ήταν 80 ετών, έχοντας θείο ζήλο, ανάπτυξε νεανική και ακαταπόνητη δραστηριότητα. Ανέγειρε πολλούς ναούς και θέλησε να πραγματοποιήσει ευσεβή της πόθο, την αποκάλυψη του Γολγοθά, για την οποία πολύ ενδιαφέρον είχε και ο αυτοκράτορας γιος της.
Ο «κρανίου τόπος» ο οποίος είχε καθαγιασθεί με το αίμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, είχε αποτελέσει αμέσως από τον πρώτο αιώνα σεπτό χώρο προσκυνήσεως και ευλαβείας των πιστών. Όμως ο αυτοκράτορας Αδριανός, το 136 μ.Χ., αποφάσισε να αποκρύψει τον Γολγοθά κτίζοντας πάνω σε αυτόν ναό της Αφροδίτης. Νόμισε ότι έτσι θα εξαφάνιζε και αυτή την ανάμνηση του ιερού τόπου.
Αλλά η πράξη εκείνη είχε αντίθετο αποτέλεσμα· συνετέλεσε στη διαιώνισή του. Διότι παρά τις πολλές αναστατώσεις που επήλθαν στην περιοχή της Ιερουσαλήμ, η θέση του Γολγοθά παρέμεινε αναμφισβήτητα προσδιορισμένη. Ο ειδωλολατρικός ναός που ανεγέρθηκε πάνω σε αυτόν παρέμενε αψευδής μάρτυρας της ταυτότητας και γνησιότητάς του.
Έτσι η αγία Ελένη αποκάλυψε τον Γολγοθά αφού απομάκρυνε κάθε ίχνος του μιαρού εκείνου ναού, κατά δε τις εργασίες που για τον σκοπό αυτόν γίνονταν και στις οποίες πολλές φορές παραβρισκόταν και η ίδια, βρέθηκαν τρεις σταυροί.
Η συγκίνηση υπήρξε μεγάλη. Κάποιος από αυτούς έπρεπε να ήταν ο καθαγιασμένος από το πανάγιο αίμα του Σωτήρος που έτρεξε πάνω σ’ αυτόν. Ποιος όμως από τους τρεις;
Διακριτικό γνώρισμα του Σταυρού εκείνου ήταν το ιδιαίτερο σχήμα του. Ενώ οι άλλοι είχαν το σχήμα του γράμματος Τ, του Κυρίου είχε και την προεξοχή που ιδιαίτερα τοποθετήθηκε για να προσκολληθεί η επιγραφή «Ιησούς ο Ναζωραίος ο βασιλεύς των Ιουδαίων». Είτε όμως διότι η προεξοχή αυτή δεν υπήρχε πλέον είτε διότι η βεβαίωση της ταυτότητας έπρεπε να γίνει κατά τρόπο πανηγυρικότερο και ασφαλέστερο, έγινε το εξής.
Σε ευσεβή και ευγενή κυρία που ασθενούσε σοβαρά και την οποία οι γιατροί είχαν απελπίσει, ακούμπησαν πάνω της καθένα από τους τρεις σταυρούς. Και η φανέρωση έγινε πανηγυρικώς. Μόλις ακούμπησε σε αυτήν τελευταίος ο Σταυρός του Κυρίου, η άρρωστη έγινε τελείως καλά.
Κατά άλλη παράδοση η γυναίκα είχε ήδη αποθάνει, ο δε Σταυρός του Κυρίου την ανέστησε. Είτε το ένα όμως συνέβη είτε το άλλο, η θαυματουργός ενέργεια του Τιμίου Σταυρού υπήρξε περιφανής και η αναγνώρισή του πανηγυρική.
Η είδηση διαδόθηκε αμέσως σε όλα τα Ιεροσόλυμα και τη γύρω περιοχή και προκάλεσε πολυαριθμότατη συρροή πιστών που είχαν θερμότατο πόθο να πλησιάσουν και να δουν το Τίμιο Ξύλο. Η σπουδή και η ανυπομονησία ήταν ακράτητα. Καθένας αγωνιζόταν να προλάβει τον άλλο και τον πολύ συνωστισμό ακολούθησαν δυστυχήματα.
Τότε αποφασίστηκε να γίνει τελετή στο ναό και να τοποθετηθεί ο Σταυρός σε τόπο υψηλό για να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι οι πιστοί. Έτσι και έγινε. Ο επίσκοπος Μακάριος επέδειξε από ψηλά τον Τίμιο Σταυρό, σε ανάμνηση δε του γεγονότος αυτού καθιερώθηκε από την Εκκλησία η εορτή αυτή την οποία εορτάζουμε και εμείς σήμερα.
Γιατί όμως προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό;
Τον προσκυνούμε διότι αναγνωρίζουμε σε αυτόν τη λυτρωτική θυσία του Χριστού. Σταυρός του Χριστού ίσον η Σταύρωσή του, την οποία υπέμεινε κάνοντας υπακοή στο θέλημα του Θεού Πατέρα, δείχνοντας την άπειρη, την τέλεια αγάπη του προς αυτόν αλλά και προς τον πεπτωκότα, τον αμαρτωλό άνθρωπο.
Τον προσκυνούμε από ευγνωμοσύνη διότι ο Σταυρός του Χριστού είναι το προστάδιο και η προϋπόθεση της δικής του Αναστάσεως αλλά ταυτόχρονα και της δικής μας Αναστάσεως και σωτηρίας.
Τον προσκυνούμε για να πάρουμε τη χάρη του. Χάρη κατά των δαιμόνων αλλά και χάρη για να ζήσουμε και εμείς το μυστήριο του Σταυρού και δι’ αυτού του μυστηρίου να φθάσουμε στην ανάσταση της ψυχής μας.
Πώς όμως ζούμε το μυστήριο του Σταυρού, πώς συμμετέχουμε στο Σταυρό του Χριστού;
Συμμετέχουμε πρώτον με το άγιο Βάπτισμα. «Όσοι εβαπτίσθημεν εις Χριστόν Ιησούν», μας λέγει ο απόστολος Παύλος, «εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν»· συνταφήκαμε με αυτόν στο θάνατο, έτσι ώστε όπως αναστήθηκε ο Χριστός από τους νεκρούς με τη δόξα, με τη δύναμη του Θεού Πατέρα, έτσι και εμείς «εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν»· να ζήσουμε μια νέα ζωή· τη ζωή του Χριστού.
Εδώ είναι το δεύτερο που χρειάζεται για να ζήσουμε το μυστήριο του Σταυρού. Με το άγιο Βάπτισμα πήραμε τη χάρη, τη δυνατότητα να ζήσουμε τη ζωή του Χριστού. Δε φτάνει όμως αυτό. Χρειάζεται κοντά στη χάρη του Θεού και η δική μας θέληση, η δική μας προσπάθεια, ο δικός μας αγώνας, η άσκηση για να ενεργοποιήσουμε τη χάρη, για να κάνει το θαύμα της, να επιφέρει την καλή αλλοίωση και έτσι να ζήσουμε την νέα ζωή του Χριστού.
Αυτή δε η άσκηση και ο αγώνας πολλές φορές δεν είναι ευχάριστα αλλά έχουν ή πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα, τον πόνο του σταυρού. Αξίζει όμως να υποστούμε αυτόν τον σταυρό διότι μόνο έτσι μπορούμε να φτάσουμε στο φως και τη χαρά της αναστάσεως.
Ας προσκυνούμε λοιπόν τον ζωηφόρο του Χριστού μας Σταυρό με χαρά και ευγνωμοσύνη, αλλά και ας ποθούμε και ας προσπαθούμε στην καθημερινή μας ζωή να συμμετέχουμε σε αυτόν για να αξιωθούμε να συμμετάσχουμε και στην Ανάστασή του. «Ει… απεθάνομεν συν Χριστώ, πιστεύομεν ότι και συζήσομεν αυτώ» (αν πεθάναμε μαζί με το Χριστό, πιστεύομε ότι και θα ζήσουμε μαζί του).
Τούτο θα είναι η πραγματική καταισχύνη του διαβόλου και η γνησιότερη προσκύνηση και η μεγαλύτερη χαρά που θα μπορούσαμε να δώσουμε στον Κύριό μας. Αμήν.
Αρχιμ. Λουκάς Τσιούτσικας
