Τρεις μεγάλες δεσποτικές γιορτές τον χρόνο, δηλαδή τα Χριστούγεννα, τα Φώτα και η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, διαθέτουν αρμόδια ευαγγελικά αναγνώσματα όχι μόνο την κυριώνυμη μέρα, αλλά και τις Κυριακές πριν και μετά τις συγκεκριμένες πανηγύρεις – το Πάσχα εκτείνεται και πανηγυρίζεται περισσότερο, και μάλιστα είναι αφιερωμένη σε τούτο η κάθε Κυριακή.
Λοιπόν σήμερα, Κυριακή προ της Υψώσεως, το ανάγνωσμα μάς το ετοίμασε ο Θεολόγος Ιωάννης, ο επιστήθιος αγαπημένος μαθητής του Χριστού και παρθένος, ο μόνος απόστολος που τόλμησε και παρευρέθηκε στη σταύρωση του Λυτρωτή. Το κείμενο αποτελεί τμήμα από τη νυχτερινή συνομιλία του υπερτάτου και παναρίστου Διδασκάλου με ένα διδάσκαλο του Ισραήλ, τον καλό Φαρισαίο Νικόδημο, φαεινή εξαίρεση από την τάξη των δίκαια κακοχαρακτηρισμένων Φαρισαίων.
Ήταν μια συζήτηση των δυο τους μόνο, πρόσωπο με πρόσωπο θα λέγαμε, στην αρχή της δημοσίας δράσεως του Ιησού (Ιω. 3.1-21). Το πώς την πληροφορήθηκε και την κατέγραψε ο ευαγγελιστής δεν είναι σαφές. Δεν φαίνεται πιθανό να τον ενημέρωσε ο ίδιος ο Ιησούς· ασθενής ή εκδοχή. Μάλλον θα ήταν παρών, αν και δεν έλαβε μέρος καθόλου, ή θα του τον αφηγήθηκε ο άγιος Νικόδημος αργότερα.
Σημειωτέον ότι ο τελευταίος μαζί με τον Ιωσήφ τον Αριμαθαίας ενταφίασαν τον Θεάνθρωπο στη δύση της επίγειας ζωής Του. Δεν αποκλείεται να θυμήθηκε στη σταύρωση όσα του είχε προείπει ο Κύριος στην αξέχαστη υπ’ όψιν συζήτηση για την ύψωσή Του κατά τον τύπο της υψώσεως του χάλκινου φιδιού, που θα εξιστορήσουμε υστερότερα. Ίσως να τα θυμήθηκε και να μη σκανδαλίσθηκε.
Μικρή κάπως η περικοπή. Μικρή αλλά καίρια, τεραστίας σημασίας! Είναι η περίληψη και η σύνοψη όλης της θείας Οικονομίας· είναι το απόγειο της θείας αποκαλύψεως· είναι η λύση του πανανθρώπινου δράματος· είναι η επίτευξη της σωτηρίας μας – ορθότερα η προσφορά και δωροδότηση της σωτηρίας μας.
«Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον… ίνα σωθή ο κόσμος δι’ αυτού».
Ο Θεός Πατήρ έδωσε τον Υιό Του: Mια βραχεία πρόταση πολύ συμπυκνωμένη. Ο Λόγος χαρίσθηκε στο γένος μας σαρκούμενος ως άνθρωπος. Γινόμενος άνθρωπος έγινε δικός μας, αφού εξομοιώθηκε «κατά πάντα τοις αδελφοίς» Του (Εβρ. 2.17), που είμαστε εμείς. Όπως το προφήτευσε ο Ιερεμίας, ήδη «επί της γης φάνηκε και με τους ανθρώπους συναναστράφηκε» (Βαρούχ 3.38).
Δεύτερο, το και συνταρακτικότερο, δόθηκε στον θάνατο! Βρίσκεται επέκεινα από κάθε αντιληπτική ικανότητα και από κάθε φαντασία η ενανθρώπιση του Θεού Υιού, και ακόμη πιο πέρα η αποβίωσή Του, και μάλιστα η βίαιη, και μάλιστα σαν κακούργου…
Και προς τι τα δυο τούτα; «ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον… ίνα σωθή ο κόσμος δι’ αυτού».
Άρα έχει σαφώς δίκαιο ο Παύλος που μας αφυπνίζει όταν μας ρωτάει «Ουκ οίδατε ότι το σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματός εστιν, ου έχετε από Θεού, και ουκ εστέ εαυτών; ηγοράσθητε γαρ τιμής» (Α’ Κορ. 6.19-20).
Δεν ανήκουμε στον εαυτό μας γιατί έχουμε αγορασθεί με αντίτιμο ατίμητο, μυθικό – το «μυθικό» δεν λέει τίποτε απολύτως, εφόσον το θείο αίμα δεν κοστολογείται· είναι πάνω από την όποια αξιολόγηση.
Ας αναφερθούμε τώρα, όπως είπαμε, στον χάλκινο «όφιν εν τη ερήμω» που τον ύψωσε ο Μωυσής στη διάρκεια της Εξόδου των Εβραίων. Υπήρξε τύπος προφητικός της σωτηριώδους αναρτήσεως τού Ιησού στον σταυρό, καθώς ερμήνευσε ο Ίδιος στην αρχή της περικοπής μας.
Τα περιστατικά σκιαγραφούνται στο βιβλίο των Αριθμών (21.4-9). Το συνέγραψε ο Μωυσής, όπως περίπου και τα άλλα τέσσερα πρώτα βιβλία της Γραφής, που συναποτελούν την Πεντάτευχο.
Οι Ισραηλίτες έχουν φθάσει κάπου κοντά στην Ιδουμαία. Ολιγοψυχούν – δεν είναι δα η πρώτη φορά! Και γογγύζουν και τα βάζουν με τον Θεό και τον Μωυσή – δεν είναι δα η πρώτη φορά!
Και παραπονούνται στον Μωυσή! «Γιατί αυτό; Μας έβγαλες από την Αίγυπτο για να μας σκοτώσεις στην έρημο; επειδή δεν υπάρχει ψωμί ούτε νερό, η δε ψυχή μας βαρέθηκε το ψωμί τούτο το τρισανούσιο» – ο άρτος τους ο «διάκενος», δηλαδή ο τελείως κούφιος, ήταν το ουράνιο μάννα!
Τους εξαπέστειλε τότε ο Ύψιστος δηλητηριώδη φίδια που δάγκασαν και θανάτωσαν πολύ λαό, οπότε κατάλαβαν και συναισθάνθηκαν το βαρύ παράπτωμά τους. Έτσι πήγαν πάνδημα και πρόσπεσαν μετανοημένοι, οι ατάσθαλοι, στον ανεξίκακο αρχηγό τους: «Αμαρτήσαμε επειδή καταλαλήσαμε εναντίον του Κυρίου και εναντίον σου. Προσευχήσου λοιπόν προς τον Κύριο και ας πάρει από εμάς τα φίδια».
Ο εύσπλαχνος και συγκαταβατικός θεόπτης δεήθηκε, με αποτέλεσμα να του πει ο Σαβαώθ: «Κατασκεύασε συ ένα φίδι και βάλτο πάνω σε πάσσαλο σημαίας και όταν δαγκώσει φίδι άνθρωπο, καθένας δαγκωμένος που θα το βλέπει, θα ζει».
Όντως «έκανε ο Μωυσής χάλκινο φίδι και το έστησε πάνω σε πάσσαλο σημαίας και οσάκις δάγκωνε φίδι άνθρωπο και ατένιζε το φίδι το χάλκινο, και ζούσε».
Η Ύψωση λοιπόν του Ζωηφόρου Σταυρού προκαταγγέλθηκε από την ύψωση του ζωηφόρου χαλκού όφεως. Το φίδι μάς είναι αποκρουστικό και παγωμένο και σαν θέαμα ακόμη, πέρα από τον ιοβόλο κίνδυνο. Η αποστροφή μας και η αντιπαλότητά μας προς τα ερπετά άρχισε από τον Παράδεισο ήδη, από τότε που ο όφις παρέσυρε την Εύα (Γεν. 3.1-6). Στο εξής μας χωρίζει άσπονδη έχθρα.
Λοιπόν ο όφις και για όλους τους ανθρώπους ανέκαθεν, και για τους Εβραίους στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία υπήρξε καταστροφή και όλεθρος. Πλην το κρέμασμα σε κοντάρι μετέστρεψε τους όρους και σε εκείνους και σε μας. Το υψωμένο χάλκευμα του θανατηφόρου φιδιού τούς έγινε θεραπεία και σωτηρία, ενώ ο όρθιος θανατηφόρος σταυρός, το όργανο εκτελέσεως των εγκληματιών, μας έγινε πηγή ζωής.
Ιερομόναχος Ιουστίνος
