«Ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων…»
(Λουκ. 18:11)
Αποκρουστικό το φαινόμενο. Αντικοινωνικό. Πρόκειται για τη θεληματική κάλυψη μιας άσχημης ή και βρώμικης πραγματικότητας με επιφανειακό επίχρισμα δήθεν ομορφιάς και καλοσύνης. Για την υποκρισία. Δεν είναι συμπτωματικό που ο Κύριος απηύθυνε τον οξύτερό Του έλεγχο σ’ αυτούς τους υποκριτές. Τους Φαρισαίους. Σ’ αυτούς που ήθελαν να παραστήσουν το θεοσεβή, το δίκαιο, το θρησκευόμενο επιδεικτικά, που όμως δεν είχε αντίκρισμα στη ζωή τους αυτό που παρουσίαζαν. Μα αυτόν που έχοντας αρετή και εφαρμόζοντας τις εντολές του Θεού ήθελε να αυτοδιαφημίζεται, κι αυτόν δεν τον δέχεται ο Χριστός. Κι αυτό είναι φαρισαϊσμός. Ο Κύριος ζητάει μία γνήσια και ειλικρινή προσπάθεια του ανθρώπου που φέρεται προς την τελειότητα. Να αναγνωρίζει τα λάθη του. Να τα παραδέχεται. Κι αν έχει καλοσύνες, αυτό είναι ζήτημα εσωτερικό, αποκλειστικά προσωπικό του και του καρδιογνώστη Θεού.
Η αυτοπροβολή και η διαφήμιση των καλών μας έργων, των προτερημάτων και των αρετών μας δείχνουν τουλάχιστον μια κουφότητα και επιπολαιότητα. Δείχνουν πως αποβλέπουμε κυρίως στο να μας επαινέσουν οι άνθρωποι. Κι ακόμη να καλύψουμε μέσα στην εντύπωση που πρόκειται από τα ίδια μας τα λόγια, μπροστά στα ίδια μας τα μάτια, τις αδυναμίες, τα ελαττώματα, τα λάθη, τις παραλείψεις μας. Μα μπορεί ο Φαρισαίος και υποκριτής να εντυπωσιάζει τους πάντες ίσως, αλλά ποτέ δεν μπορεί να ξεγελάσει τον Κύριο που βλέπει ως τα βάθη της ψυχής μας και διαβάζει τους διαλογισμούς και τους παλμούς της καρδιάς μας.
Ούτε είναι δυνατό να πείσει τον εαυτό του. Αντιλαμβάνεται, αν θέλει να είναι ειλικρινής και έντιμος απέναντι στον εαυτό του, πως άλλη εικόνα θέλει να παρουσιάσει κι άλλη η πραγματικότητα που ζει. Και αυτή η διάσταση δεν τον αφήνει ήσυχο. Του δημιουργεί έναν εσωτερικό διχασμό που του προκαλεί ανησυχίες και ακαταστασία. Ο φόβος μήπως αποκαλυφθεί ποιος ακριβώς είναι, η φωνή της συνειδήσεως που διαμαρτύρεται για την ψεύτικη βιτρίνα που προβάλλει του αφήνουν ένα κενό. Τον αναστατώνουν.
Έπειτα και οι άλλοι άνθρωποι αργά ή γρήγορα αντιλαμβάνονται την υποκρισία. Και την απεχθάνονται. Πέφτει στη συνείδησή τους ο υποκριτής. Κι έτσι χάνει ό,τι επιδίωξε με την αυτοπροβολή του. Ο ίδιος δεν πιστεύει στον εαυτό του. Οι άλλοι το βλέπουν πως χρησιμοποιεί μάσκα, είτε τη φοράει πάντα είτε την έχει βγάλει. Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει πως ο μασκοφορεμένος που κυκλοφορεί ανάμεσά μας τις ημέρες της αποκριάς είναι αυτός που δείχνει. Ας παριστάνει το Μέγα Αλέξανδρο, το Ναπολέοντα, τον κοζάκο, το γελαστό ή τον τρελό που ξεφαντώνει. Ούτε ο ίδιος φυσικά. Πως λοιπόν θα ξεγελαστεί κανείς τις άλλες ημέρες βλέποντας κάποιον να προσποιείται το δίκαιο, τον ενάρετο ή τον ευσεβή, όταν από την άλλη πλευρά δε θέλει πολύ να διακρίνει πως είναι άδικος, υβριστής, ψεύτης ή συκοφάντης και ασεβής;
Η τήρηση των τύπων και μίας εξωτερικά ευγενικής θεοσεβούς και τυπικά άψογης συμπεριφοράς και κουλτούρας δεν καλύπτει την έλλειψη πραγματικής πίστεως, αγάπης, καλλιέργειας πνευματικής. Το ψεύτικο επίχρισμα για λίγο μόνο κρατεί. Το ξέφτισμά του γελοιοποιεί αυτόν που το χρησιμοποιεί. Και το κακό είναι πως πολλοί, τελείως παράλογα σκεπτόμενοι, δεν περιορίζονται να κατηγορήσουν τον υποκριτή. Καταφέρονται και εναντίον της ιδέας ή της καταστάσεως που ψεύτικα αυτοί θέλουν να παρουσιάσουν σαν έκφρασή τους. Τι φταίει η μόρφωση, αν κάποιος ανήθικος θέλει να παρουσιάζεται σαν άψογος; Τι φταίει η δικαιοσύνη, αν ένας εκμεταλλευτής εμφανίζεται σαν δίκαιος και φιλάνθρωπος; Τι φταίει το Ευαγγέλιο, αν κάποιος πασχίζει, ζώντας αντιχριστιανικά στην ουσία, να φαντάζει σαν χριστιανός υποδειγματικός;
Αν σε μία ιδεολογία χτυπήθηκε καίρια η υποκρισία, αυτή είναι ο Χριστιανισμός. Δεν εξαπέλυσε τα «ουαί» Του ο Κύριος για τους αμαρτωλούς. Αυτούς ήρθε να τους σώσει κηρύττοντας την αλήθειά Του και φτάνοντας ως την υπέρτατη θυσία του Σταυρού. Ούτε ξεστόμισε ένα έστω «ουαί» γι’ αυτούς που θέλουν πραγματικά να ζήσουν χριστιανικά, μα δεν το κατορθώνουν. Αυτούς, αν το αναγνωρίζουν πως η αδυναμία τους ή η έλξη της αμαρτίας τους γονατίζει και μετανοούν και παλεύουν, τους χαρίζει τη συγνώμη και το έλεός Του. Έτσι ακριβώς καθώς συνέβη και με τον Τελώνη της παραβολής. Γιατί ο Τελώνης αυτός διακρίνεται για τη δυναμική ταπείνωση, που μέσα στην αναγνώριση της αμαρτωλότητας ποθεί τη λύτρωση και τη δημιουργική ηθική ζωή.
Επιφύλαξε όμως ο Κύριος τα «ουαί» Του για τους υποκριτές. Για εκείνους που στην ουσία σε τίποτε δεν πιστεύουν και με τη θεωρία τού «κατά συνθήκην ψεύδους» προσπαθούν να φανούν εντάξει απέναντι σ’ όλους. Μα ο Κύριος εξετάζει τις καρδιές, τις διαθέσεις, τα ελατήρια. Δεν κάμπτεται και δεν ξεγελιέται από τα «κατά συνθήκην ψευδή». Και οι άνθρωποι που σκέπτονται ορθά ομοίως. Η κρίση τους τοποθετεί τον καθένα στη θέση που του ανήκει και όχι στη θέση που πάει αυτός να πάρει, έστω και αν το κατορθώνει.
Όταν ο Κύριος τελειώνοντας την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου συμπέρανε ότι «κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ή γαρ εκείνος» (Λουκ. 18:14), απλώς πρόλαβε την κρίση αυτών που Τον άκουγαν. Γιατί η διαίσθηση και η συνείδηση και η κρίση τους αλάνθαστα μαρτυρούσε ότι από το Ιερό, όπου προσευχήθηκαν δίπλα-δίπλα, πραγματικά αυτός ο περιφρονημένος Τελώνης κατέβηκε στο σπίτι του αθωωμένος και δίκαιος και όχι ο Φαρισαίος εκείνος ο μεγάλαυχος και καυχησιάρης.
Και η δική μας η κρίση, αδελφοί μου, το ίδιο καθαρή και αλάνθαστη είναι. Αλλά καθώς είναι για τους άλλους, τέτοια ας φροντίσουμε να είναι και για τον εαυτό μας. Καθαρή και αυστηρή. Για να μη φτάσουμε να γίνουμε εμείς Φαρισαίοι και υποκριτές κατηγορώντας άλλους για το ίδιο πράγμα. Ας γίνει μέλημά μας η γνησιότητα των ελατηρίων, της πίστεως, των επιδιώξεων και ενεργειών μας. Χωρίς επιφυλάξεις να παραδεχτούμε τα σφάλματά μας. Οι δικαιολογίες απαράδεκτες. Απλώς πάνε να σκεπάσουν ή να ψευτίσουν την πραγματικότητα.
Η διαπίστωση και αναγνώριση των σφαλμάτων με την ελπίδα και την πίστη στην αγάπη και το έλεος του Χριστού συνδυασμένα γίνονται θεμέλιο μιας δημιουργικής και σωστά προσανατολισμένης ζωής με συνέπεια την πρόοδο, τη λύτρωση, την καρποφορία. Μία ζωή στηριγμένη σε συνεχή αναπροσαρμογή στη σωστή πνευματική και ηθική πορεία –τι άλλο είναι η μετάνοια; Θα έχεις τις ευχάριστες συνέπειές της σε κάθε βήμα.
Όταν με τη συναίσθηση των ελλείψεών μας, των σφαλμάτων και των αδυναμιών μας, με μετριοφροσύνη πραγματική αγωνιζόμαστε στην αφάνεια πολλές φορές και χωρίς να αναζητούμε την αναγνώριση των προσπαθειών και των αγώνων μας από οποιονδήποτε –για την πρόοδο, την πνευματική καλλιέργεια τη δική μας και των άλλων–, ασφαλώς θα πετύχουμε. Γιατί είναι διαπίστωση μαζί και υπόσχεση του Κυρίου πως στους ταπεινούς δίνει τη χάρη Του. Ζήτημα πίστεως είναι να την αποδεχτούμε και να τη ζήσουμε αυτή την αλήθεια. Ας μη μας κλονίζουν τα αντίθετα φαινόμενα ή οι λογισμοί της αμφιβολίας. Είναι γεγονός ότι «ο Κύριος υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Παροιμ. 3:34).
Από το βιβλίο: Πολυκάρπου Βαγενά, Μητροπολίτου Κερκύρας, «Ελθέτω η βασιλεία σου», τ. Β’.
