Άγιοι είναι οι χαριτωμένοι εκείνοι άνθρωποι, που με την ταπείνωση και την αγάπη τους στο Χριστό κένωσαν τον εαυτό τους, για να τον ξαναβρούν στο πρόσωπο του Χριστού και του πλησίον. Είναι εκείνοι που νίκησαν τη φιλαυτία και άφησαν τη χάρη του Θεού να φανερωθεί στην ύπαρξή τους. Είναι τα μέλη του σώματος του Χριστού, που μαρτυρούν την παρουσία του μέσα στον κόσμο. Η Εκκλησία τιμά τους αγίους και προβάλλει τη ζωή τους για την πνευματική καθοδήγηση και οικοδομή των πιστών.
Βίοι αγίων περιέχονται στα Συναξάρια, που ονομάστηκαν έτσι, γιατί διαβάζονταν στις λατρευτικές συνάξεις των πιστών. Τα κείμενα αυτά με τις αφηγήσεις τους για μορφές ζωής, όπου νικήθηκε η ανθρώπινη φιλαυτία και φανερώθηκε η χάρη του Θεού, είχαν πάντοτε ιδιαίτερη θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Από αυτά τροφοδοτούνταν καθημερινά οι πιστοί στην πνευματική τους ζωή. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα Συναξάρια αποτελούσαν το προσφιλέστερο ανάγνωσμα του καταπιεζόμενου ορθόδοξου γένους. Γι’ αυτό και ο παραμερισμός των κειμένων αυτών κατά τους νεώτερους χρόνους είναι οπωσδήποτε ανησυχητικός. Είναι βέβαια σωστό οτι ο σύγχρονος άνθρωπος με το ατομοκεντρικό και λογοκρατικό του πνεύμα δυσκολεύεται να δεχθεί τα κείμενα αυτά. Και πραγματικά, τα Συναξάρια περιέχουν θαυμαστό και παράδοξο υλικό, που προκαλεί συχνά την αντίδραση του λογοκρατούμενου και ατομοκεντρικού ανθρώπου της εποχής μας. Παράλληλα όμως παρουσιάζουν και τον τρόπο για μια ουσιαστική και καθολική θεώρηση της ζωής, από την οποία έχει πάντοτε ανάγκη ο άνθρωπος.
Μερικοί Χριστιανοί μιλούν με κάποια επιφύλαξη για το Συναξαριστή, όπως και για τους πιστούς που το διαβάζουν. Άλλοι περιορίζονται να τονίζουν την αξία της Αγίας Γραφής και θεωρούν περιττή την ενασχόληση με κείμενα, όπως αυτά του Συναξαριστή. Κανείς φυσικά δεν μπορεί να παραναγνωρίσει την αξία της Αγίας Γραφής. Αυτή όμως προσεγγίζεται μέσα στην Εκκλησία με την βοήθεια των αγίων. Όπως δεν μπορεί να πλησιάσει και το λόγο του Χριστού, το Ευαγγέλιο, χωρίς τη βοήθεια που προσφέρουν οι άγιοι. Οι βίοι των αγίων είναι ζωντανά υπομνήματα του Ευαγγελίου στην ιστορία της Εκκλησίας.
Ο Συναξαριστής δεν είναι η εφημερίδα που πετιέται ή που παραμερίζεται. Είναι η εφημερίδα που διαρκώς ισχύει και επανέρχεται. Ξεκινώντας από τα πρόσκαιρα και τα εφήμερα καταλήγει στα αιώνια και ακατάλυτα. Και αυτό συμβαίνει, γιατί παρουσιάζει διαρκώς το αιώνιο και ακατάλυτο σώμα του Χριστού, που είναι οι άγιοι. Και βλέπουμε το σώμα αυτό στο Συναξαριστή κάθε μέρα με μια ιδιαίτερη μορφή.
Λένε μερικοί: Ένας είναι ο μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο Χριστός. Γιατί ζητούμε τις πρεσβείες των αγίων; Και η Αγία Γραφή βεβαιώνει: «Εις γαρ Θεός, εις και μεσίτης Θεού και ανθρώπων, άνθρωπος Χριστός Ιησούς, ο δους εαυτόν αντίλυτρον υπέρ πάντων» (Α’ Τιμ. 2:5-6). Ο Χριστός όμως δεν ήρθε στον κόσμο ως άγγελος, αλλά ως Υιός της Παρθένου. Η Παναγία, που αξιώθηκε να γίνει μητέρα του Χριστού, έκανε δυνατή και την ενοίκησή του στον κάθε άνθρωπο. Δεχόμαστε το Χριστό, επειδή υπήρξε η Παναγία που αξιώθηκε να τον γεννήσει ως άνθρωπο. Πάλι ένας παραμένει ο Θεός και μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων, ο Χριστός. Η μεσιτεία όμως αυτή γίνεται δυνατή με την Παναγία. Ο Χριστός μάς σώζει ως Υιός της Παρθένου. Γι’ αυτό ζητούμε τη σωτήρια μας από το Χριστό «ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου». Δεν μας λυτρώνει η Θεοτόκος. Δεν είναι Θεός η Θεοτόκος. Αλλά και δε λυτρωνόμαστε χωρίς αυτήν. Δε γινόμαστε «θείας κοινωνοί φύσεως» (Β’ Πέτρ. 1:4) χωρίς την Παναγία.
Μετά την Παναγία έρχονται οι άγιοι. Οι άνθρωποι που έκαναν τον εαυτό τους κατοικητήριο του Θεού. Επικαλούμενοι τους αγίους δεν επικαλούμαστε νέους σωτήρες. Ζητώντας τις πρεσβείες τους δε ζητούμε νέους μεσίτες. Ένας είναι ο Θεός και μεσίτης, ο Χριστός. Ζητώντας όμως τις πρεσβείες των αγίων δηλώνουμε την ταπεινότητα και την αναξιότητά μας, και παρακαλούμε το Θεό να μας δώσει το έλεός του, όχι γιατί το αξίζουμε, αλλά για χάρη των αγίων, που ανήκουν στο σώμα του Χριστού, όπου κι εμείς ενταχθήκαμε και θέλουμε να μείνουμε, για να σωθούμε.
Από το βιβλίο: Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Ορθόδοξη Πνευματική Ζωή, εκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, σελ. 116 (αποσπάσματα).
Οι μνήμες των Αγίων
