Ο δέκατος πέμπτος καρπός που γεννιέται από τη νοερά προσευχή συνίσταται στο γεγονός ότι με την επιστροφή του νου στην καρδιά, την επίμονη παραμονή του σ’ αυτήν, τη νήψη και την παρακολούθηση των νοημάτων, ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου γίνεται σαν ένας καθαρός καθρέφτης, κατά τον άγιο Κάλλιστο Ξανθόπουλο, στον οποίο ο νους βλέπει πολύ καθαρά τις πονηρές διαθέσεις της καρδιάς του, τις προσβολές και τις παγίδες των ακάθαρτων πνευμάτων. Συνοπτικά λέμε ότι ο νους αρχίζει να βλέπει καθαρά όλα τα παραπτώματά του, ακόμη και το πιο τελευταίο, και καλεί με μεγάλο πόνο τον Ιησού σε βοήθεια· ζητά να τον συγχωρήσει, μετανοεί, κλαίει, πέφτει κάτω ενώπιον του Κυρίου και προσθέτει δάκρυα επάνω στα δάκρυα, ταπείνωση επάνω στην ταπείνωση και κάνει ό,τι μπορεί για να διορθωθεί και να μην αμαρτήσει πλέον. Γι’ αυτό ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος είπε για την προσευχή ότι αυτή θα σου δείξει σε ποια κατάσταση βρίσκεσαι, διότι αυτή είναι το κάτοπτρο του θεολόγου μοναχού, το οποίο δείχνει καθαρά την εσωτερική σου κατάσταση.
Ο δέκατος έκτος καρπός, που είναι και καρπός της επιστροφής του νου στην καρδιά, είναι η εξομοίωση της φύσεώς μας με την καθαρότητα του Θεού που γίνεται με την υπέρ φύση ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Διότι, όπως οι θείοι Πατέρες βρήκαν μερικούς τρόπους και φυσικές μεθόδους για να καθαρίσουν την ανθρώπινη φύση από τα παρά φύση πάθη που εισήλθαν σ’ αυτήν, όπως τη νηστεία, αγρυπνία, χαμευνία, κλίση των γονάτων, εδαφιαίες μετάνοιες, εγκράτεια και άλλες ασκήσεις του σώματος, κατά τον ίδιο τρόπο βρήκαν και αυτή την τέχνη της επιστροφής του νου στην καρδιά, για να καθαρίζονται πληρέστερα και γρηγορότερα τόσο ο νους όσο και η καρδιά. Αυτά τα δύο μέρη της ανθρώπινης υπάρξεως είναι πολύ λεπτά και ευάλωτα στο κακό και με την είσοδο της αμαρτίας μέσα σ’ αυτά επηρεάζονται ταυτόχρονα και τα άλλα μέρη και μέλη του σώματος· διότι πρώτα προσβάλλονται τα λεπτότερα μέρη και κατόπιν τα μεγαλύτερα. Γι’ αυτό, αν καθαριστούμε από τα πρώτα, καθαρίζεται ολοκληρωτικά η φύση μας από τα πάθη και έτσι διευκολύνουμε τον εαυτό μας να δεχθεί την χάρη και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Αυτή η τέχνη μας καθαρίζει ευκολότερα από οποιαδήποτε άλλη εργασία, επειδή έχει ως έργο και απασχόληση τη μεγαλύτερη, καθολικότερη και περιεκτικότερη από όλες αρετή, δηλαδή το να αγαπά ο άνθρωπος τον Θεό με όλη του την ψυχή, την καρδιά, τη δύναμη και τη διάνοιά του (Ματθ. 22:37). Για την εκπλήρωση ιδιαίτερα αυτής της εντολής, αλλά και για όλες τις άλλες, προσφέρεται στον άνθρωπο η υπέρ φύση χάρη του Θεού για την υπέρ φύση ζωή.
Ο δέκατος έβδομος καρπός της νοεράς και καρδιακής προσευχής είναι: Όταν ο νους συνηθίσει να μπαίνει στην καρδιά και να ομιλεί με τον ενδιάθετο λόγο, βλέπει τον εαυτό του και όλες τις δυνάμεις του· και αυτή η βύθιση του νου στην καρδιά δεν μένει χωρίς ευτυχία και πνευματική χαρά. Όπως ακριβώς όταν κάποιος απουσιάσει για λίγο από το σπίτι του και πάλι επιστρέψει, χαίρεται και ευθυμεί, διότι αξιώθηκε να δει τη σύζυγό του και τα παιδιά του, έτσι συμβαίνει και με τον νου, καθώς λέει ο όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων. Με αυτή την νοερά εκ καρδίας προσευχή μπορεί ο άνθρωπος να φυλάει τον νου και την καρδιά του, αν δεν έφθασε ακόμη στην τέλεια καθαρότητα και απάθεια, δεδομένου ότι αυτό το έργο είναι πολύ δύσκολο στον κόσμο, μάλιστα ακόμη και στην έρημο και ησυχία, λόγω της φιλαυτίας και πλάνης του γένους μας, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Πλην όμως μπορούμε να αγωνιζόμαστε όσο είναι δυνατόν για τη κάθαρση από τα πάθη μας, διότι ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο την εντολή να φυλάει τη καρδιά του από τα πάθη και τις κακές σκέψεις, λέγοντας: «Πρόσεχε σεαυτώ, μη γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα» (Δευτ. 15:9). Γι’ αυτή την εντολή έγραψε μια ολόκληρη ερμηνευτική πραγματεία ο Μέγας Βασίλειος. Παράλληλα και ο Σολομών λέει τα εξής: «Πάση φυλακή τήρει την καρδίαν, εκ γαρ τούτων έξοδοι ζωής» (Παροιμ. 4:23).
Ο δέκατος όγδοος και μεγαλύτερος καρπός της προσευχής είναι η απόκτηση της αγάπης του Θεού, η οποία είναι μητέρα όλων των αρετών, επειδή είναι το πλήρωμα όλων των αγαθών έργων, και μέσα στην αγάπη του Θεού περιέχεται και η αγάπη προς τον πλησίον, κατά τη μαρτυρία του ευαγγελιστή Ιωάννη που λέει: «Ο αγαπών τον Θεόν αγαπά και τον πλησίον αυτού» (Α’ Ιω. 4:21). Και σ’ αυτές τις δύο εντολές, δηλαδή την αγάπη προς τον Θεό και προς τον πλησίον, περιέχεται όλος ο νόμος και οι προφήτες (Ματθ. 22:40). Με παρόμοιο τρόπο και ο μέγας απόστολος Παύλος λέει ότι η αγάπη είναι το πλήρωμα του νόμου, όταν γράφει στους Ρωμαίους (13:8) «Ο γαρ αγαπών τον έτερον νόμον πεπλήρωκε».
Αυτοί λοιπόν και άλλοι πολλοί είναι οι καρποί της καρδιακής προσευχής. Οπότε, μακάρια και τρισμακάρια είναι η ψυχή εκείνη που εργάζεται μυστικά και αληθινά στο ταμείο της καρδιάς και συνομιλεί εκεί με τον Νυμφίο Χριστό· επειδή εργάσθηκε μυστικά εδώ στη γη, θα αμειφθεί στα φανερά από τον επουράνιο Πατέρα μας κατά την ημέρα της μελλούσης κρίσεως, όπου θα αποκαλυφθούν όλα τα μυστικά έργα των ανθρώπων.
Από το περιοδικό Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ, Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 9 (1984), σελ. 36.
